سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 269

دارد و یا حتی خوف ضرر هم داشته باشد، گفته اند که اگر طریق مقطوع الضرر را سلوک بکند، نمازش در این سفر تمام است و لو اینکه بعد منکشف بشود که هیچ گونه ضرری وجود نداشته و هیچ گونه ضرری در سلوک این طریق محقق نبوده است. چرا نمازش تمام است؟ «لانه سفر المعصیه» چرا سفرش سفر معصیت است؟ برای اینکه این تجرّی کرده است. لابد تجرّی، حرام است، تجرّی معصیت است و عنوان این سفر، سفر معصیت است و نماز در سفر المعصیه تمام است و شکسته نمی شود. گفته اند: از این قبیل موارد، ما کشف می کنیم که یک اجماعی وجود دارد روی عنوان حرمت تجرّی که تجرّی بما هو تجرّی حرمت شرعیه دارد و دلیل آن هم اجماع است.

وجود مخالف در باب اجماع بر حرمت تجری

لکن این دلیل از جهاتی مخدوش است؛ یکی اینکه اولا در خود همین دو موردی که اینها مثال زده اند و به عنوان مصداق، معرفی کرده اند، این طور نیست که مسأله، اجماعی باشد و یا به تعبیر دیگر: آیا شما در این دو مورد می خواهید به اجماع منقول تمسک بکنید؟ اجماع منقول«علی ما ثبت فی محله، لا یکون حجه و لا یشمله ادله حجیه خبر الواحد» و اگر اجماع محصّل را بخواهید دلیل قرار بدهید، یک چنین اجماعی وجود ندارد. نقل خلاف و نقل مخالف در این مسألۀ فقهیه وجود دارد.

سندی بودن اجماع بر حرمت تجری

و علاوه؛ یک جهت دیگری در کار است که شما در فقه زیاد به این موارد برمی خورد. در بعضی از کلمات مثل کلمات صاحب جواهر(علیه الرحمه) در خیلی از مسائل ایشان هم استدلال به روایات می کند و هم استدلال به اجماع می کند و باز هم استدلال به اجماع را قبل از استدلال به روایات ذکر می کند در حالی که در جای خودش این معنا ثابت شده است که اجماع در صورتی که محصّل و محقق باشد، در جایی معتبر است که مستند مجمعین برای ما احتمالا یا علما مشخص نباشد، اما اگر در یک مسأله ای پنج تا، ده تا روایت وارد شده و ما می دانیم هر کسی در این مسأله وارد شده استناد به روایت کرده و فتوا داده است، فتاوای متفقه ای که مستند آنها روایاتی باشد که در مسأله، وجود داشته باشد، آیا اجماع در این شرائط می تواند خودش یک دلیل اصیلی و دلیل مستقلی در مقابل روایات باشد همان طوری که از