سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 351

این جهت نیست.

بررسی الفاظ مشابه با اراده

بعد ایشان می فرماید که برای اینکه ما به این مسأله پی ببریم که این اراده که یک حقیقت و یکی از صفات قائمه به نفس مرید است، آیا این اراده هم خودش متعلق اراده واقع می شود یا نه؟ می فرمایند: برای پی بردن به این مسأله خوب است اوّل بعضی از اوصاف نفسانیۀ دیگر را که مشابه با اراده هستند، بررسی بکنیم، از طریق بررسی آنها به واقعیت مسألۀ اراده برسیم.

می فرماید: یکی از اوصافی که کمال شباهت به اراده دارد، مسأله حب است، اینکه انسان محبت به یک شیئی داشته باشد و علاقمند یک شییء باشد، حالا آن شیء می خواهد در رابطۀ با امور دنیوی و مسائل مادی باشد، یا می خواهد مربوط به امر اخروی و مسائل اخروی باشد؟! می فرماید: در باب حب ما ملاحظه می کنیم که حب یکی از صفات نفسانیه ذات الاضافه است و در حب سه چیز باید وجود داشته باشد و تحقق حب بدون یکی از این سه چیز، امکان ناپذیر است؛ یکی عبارت از آن شیء متعلق حب است که از آن تعبیر به محبوب می شود، آن چیزی که حب به او تعلق گرفته، نمی شود از کسی بپرسند که آیا شما دارای صفت حب هستید؟ بگوید: بله و بعد سؤال بکنند که شما به چه علاقمندید و حب شما به چه متعلق است؟ بگوید: حب مطلق است، حب خالی از متعلق و خالی از محبوب است، این حرف غلط و این حرف غیر ممکن است. اگر حبّی تحقق پیدا کرد، لا محاله باید متعلق داشته باشد، کما اینکه از این طرف باید انسانی باشد دارای نفس که این انسان را به آن محب می گویند، به واسطه این صفت نفسانیه ای که بنام حب در او وجود دارد و نمی شود که یک حبی تحقق پیدا بکند در حالی که محب وجود نداشته باشد؟!

حبّ و مراحل مختلف آن

پس در حقیقت در باب حب از نظر واقعیت سه تا عنوان واقعی وجود دارد؛ یکی شخصی که از آن تعبیر به محب می شود، یکی شییء که از آن تعبیر به محبوب می شود، یکی هم خود این حبی که قائم به نفس این محب است، و این هم واقعیت است نه اینکه یک امر توهمی و تخیّلی باشد؟! حب واقعیت است، منتهی واقعیت آن در قیام به نفس است نه واقعیت آن به واسطۀ عینیت در خارج مثل زید و عمرو و بکر باشد.