سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 385

الملوک و ابناء الملوک» سلاطین کجایند تا بفهمند این لذتی که من برای کشف این مطلب علمی پیدا کردم، در مقابل لذت سلاطین و ابناء سلاطین، اصلا قابل مقایسه نیست! از اینجا می فهمیم که معنای سعادت و شقاوت اینطور نیست که از نظر هر فردی یک معنی خاصی داشته باشد، و از نظر عقلا و شرع هم معنی خاصی که دو تا معنای متفاوت داشته باشد! بلکه تفاوت و اختلاف در رابطۀ با اغراض و اهداف و آمال است.

استدلال به آیات برای تبیین معنای سعادت و شقاوت

شارع مقدس به لحاظ این که این دنیا را یک مزرعه ای می داند و باندازۀ یک معبری برای این دنیا بیشتر حساب باز نکرده، و تمام مسائل انسانی را از نظر سعادت و شقاوت در رابطۀ با مسائل اخروی می بیند و در رابطۀ با بهشت و جهنم تلقی می کند، لذا تعبیر می کند در آن آیۀ شریفه«فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی الْجَنَّهِ»

شقاوت؛ یعنی عبارت از سرنوشت منطبق بر جهنم، سعادت؛ یعنی راهی که انسان را به بهشت می رساند و در بهشت وارد می کند، با مراتب مختلفی که در هر دو وجود دارد. اما عقلای غیر متدین، غیر معتقد به بهشت و جهنم، سعادت را عبارت از رسیدن به همین اهداف و آمال دنیویه می بینند آن هم«باختلاف انظارهم من الجاه و المال و سائر اللذات و التمتعات» و الاّ در حقیقت سعادت و شقاوت و مفهوم سعادت و شقاوت فرقی بین عقلا و شارع نیست، همانطور که فرقی نیست بین انسانها بلحاظ اغراض مختلفه ای که در هر فردی وجود دارد، اینطور نیست که چون اغراض مختلف است، کلمۀ سعادت برای هر انسانی یک معنی خاصی داشته باشد! نه، سعادت یک معنا دارد، منتهی اهداف و اغراض مختلف است و به لحاظ اختلاف اغراض و اهداف، انطباقش بر افراد طبعا متفاوت خواهد بود.

ما در حقیقت در همان معنای سعادت و شقاوت از دیدگاه شارع بحث می کنیم، آنچه که با دید شارع به عنوان سعادت مطرح است، آنچه که از دید اسلام به عنوان شقاوت مطرح است.

در این آیۀ شریفه می فرماید که پایان و سرنوشت شقاوت، عبارت از جحیم و نار است، و پایان و سرنوشت سعادت و سعادتمند عبارت از بهشت است. هر چیزی که انسان را به بهشت برساند هر چیزی که راه انسان را به بهشت هموار کند و انسان را در آن مسیر قرار بدهد، این مرتبط به سعادت خواهد بود و در مقابل، هر چیزی که خدای نکرده پایان کار انسان را به جهنم منتهی کند و انسان را در این مسیر قرار بدهد، آن عبارت از شقاوت خواهد