سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 40

متلزم به تجرید شد؟ یعنی بگوییم: از همۀ اینها این قید تعیّن ذهنی را حذف کرده اند؟

یک اشکال بالاتری هم اینجا وجود دارد و آن این است که انسان به جای«زید رجل» بگوید«زید الرجل» آن هم به صورت تعدّد دال و مدلول بعد بگوییم: الف و لامش دلالت بر تعیّن ذهنی می کند لکن ما این الف و لام را کالعدم فرض کردیم. اگر می خواستید کالعدم فرض کنید، چه داعی داشتید که الف و لام بیاورید بعد آن را کالعدم فرض کنید؟ در باب علم جنس چون تعدد دال و مدلول مطرح نبود، ممکن است یک کسی به جای«هذا الحیوان اسد»، بگوید: «هذا الحیوان اسامه». اما به جای«زید رجل»، یک الف و لام اضافه کنیم به رجل، بعد هم در مقام معنا، آن را قیچی کنیم و بگوییم: الف و لام«لا یدل علی التقیّد بالتعیّن الذهنی» و به تعبیر ایشان: الاشاره الذهنیه، خیلی بعید است که ما ملتزم به چنین معنایی بشویم. پس چه کنیم؟

تزئینی بودن مطلق الف و لام نزد مرحوم آخوند ره

ایشان اینجا راه حل را اینطوری پیدا کرده که در حقیقت یک قلم قرمز روی همۀ این حرفها بکشیم و بگوییم: الف و لام، نه برای تعریف جنس است و نه برای مثلا استغراق است بلکه مطلقا، برای تزیین است، تزیین لفظی، لفظ را زینت می دهد. شبیه این الف و لامهایی که روی اعلام شخصیه در می آید، مثل«الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنه»، حسن و حسین دو علم است لکن الف و لام، صرفا جنبۀ تزیینی دارد. ایشان می گوید: ما دائرۀ تزیین را توسعه می دهیم، همه جا می گوییم: مقصود، همین تزیین لفظی است که از ظاهر این قسمت کلامشان استفاده می شود که حتی در باب اقسام عهد هم صرفا برای تزیین است.

کانّ یک«ان قلت» به ایشان توجه پیدا می کند. «ان قلت» این است حالا برای تزیین هم باشد، آیا بالاخره معرّف به لام تعریف با استغراق، فرق ندارد؟ عهد ذکری و ذهنی و خارجی و حضوری، با معرّف به لام جنس هیچ فرقی ندارد؟ و اگر فرق دارد، با اینکه شما الف و لام را در همۀ اینها«للتزیین» می دانید، از کجا این فرق را استفاده کنیم؟ ایشان می فرماید: از قرائن استفاده می کنیم. خود الف و لام دخالتی ندارد، آن فقط عنوان تزیینی دارد. این قرینۀ خارجیه است که این اقسام را برای ما بیان می کند و روشن می کند.

کما اینکه ایشان می فرماید: اگر ما تزیین را هم نگوییم، و همین حرف مشهور و معروف را بزنیم، همانجا هم این اشکال هست که این خصوصیات تعریف لام جنس، استغراق، اقسام