سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 401

مثل یک پدری که سرمایه ای را در اختیار فرزندش می گذارد و این فرزند با این سرمایه ای که از ناحیۀ پدر در اختیار او قرار گرفته، این قدرت کسب و تجارت دارد. اما هر آنی و هر زمانی که پدر بخواهد و این سرمایه مالی را از دست این فرزند استرداد کند، می تواند این کار را بکند. اما حالایی که سرمایه در اختیارش است پسر تجارت می کند، پسر کسب می کند، از روی اراده و اختیار هم کسب می کند، حتّی پدر به او نمی گوید که فلان مطاع را خرید و فروش بکند، او را آزاد گذاشته در کسب و تجارت هر مطاعی را بخرد و هر نوع بفروشد، در این جهت آزاد است. اما این آزادی، این اختیار و این عدم اضطرار، معنای آن استقلال نیست! استقلال ندارد. برای اینکه هر آنی پدر اراده کند این قدرت و این سرمایۀ کسب و تجارت را از او می گیرد.

استدلال به آیات قرآن برای اثبات استقلال انسان همراه با نیروی الهی

ما بندگان با اینکه مورد کمال عنایات خداوندی قرار گرفتیم، ولی مسأله این طور نیست که ما استقلال داشته باشیم، مثل اینکه کانّ خداوند دیگر هیچ گونه تأثیری در رابطۀ با این عالم نداشته باشد، این طوری که قائلین به تفویض معتقد هستند، و معنای تفویض همین استقلال انسانها در اعمال و افعال خودشان هست. ما اینطور نیستیم، ما حتّی در کوچکترین و سهل ترین و آسانترین اعمال خودمان که خیلی هم روی آن حساب باز نمی کنیم که عبارت از مسألۀ قیام و قعود است، مع ذالک در نماز می گوییم، یا در جای دیگری تعبیر می کنیم که «بحول الله و قوته اقوم و اقعد»، که در این دو نکته وجود دارد؛ یکی اینکه اقوم؛ یعنی من اختیارا قیام می کنم، من اختیارا قعود می کنم، اما همین قیام اختیاری و همین قعود اختیاری، یک ریشه دارد و از یک جایی باید مدد بگیریم و آن عبارت از حول خدا و قوی خدا و نیروی خداوند تبارک و تعالی است، که ملاحظه می کنید جمع کرده بین دو مطلب؛ یکی صدور القیام عن اختیار و یکی عدم کونه مستقلا فی القیام، بل یکون این قدرت بر قیام و قعود مستند به خداوند تبارک و تعالی و نیرویی است که از ناحیۀ خداوند عنایت شده است و در قرآن شریف هم، همین آیۀ معروفه«وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ» ، «اذ رمیت» معنای آن رمی مجازی نیست، در عین اینکه این«اذ رمیت» به عنوان یک اسناد حقیقی مطرح است«و ما رمیت اذ رمیت»؛ یعنی با اینکه رمی تو یک رمی حقیقی است و اسناد رمی به تو یک اسناد حقیقی هست. اما خیال نشود که در اینجا استقلالی وجود دارد، خیال نشود که این رمی، رمی است که