سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 458

برای اینکه امری باید وجود داشته باشد تا به دنبال این امر، تاره مکلّف عمل را بداعی امر اتیان بکند و اخری مثلا به غیر داعی امر اتیان کند بیان مرحوم محقق نائینی(ره) در مسأله قصد امر و عدم قصد الامر که از انقسامات لاحقه است، یک بیان صحیحی است. ایشان ممکن است بفرماید: اگر مولا در ضمن دلیل واحد بخواهد بگوید: «یجب علیکم الصلاه بداعی الامر» این امکان ندارد - حالا ما از نظر خودمان می گذریم که در آنجا همین معنا را ما ممکن شمردیم کاری به آن نظر نداریم - ایشان ممکن است اینجا این بیان خودش را پیاده بکند، که مولا به صورت تقیید لحاظی؛ یعنی در قالب یک امر نمی تواند بگوید: «یجب علیک الصلاه بداعی الامر» برای اینکه که این قید باید به دنبال امر تحقق پیدا بکند، و متأخر از امر، تحقق پیدا می کند اما اگر در قالب دو دلیل باشد؛ یک دلیل می گوید: «یجب علیک الصلاه» دلیل دیگر می گوید: این صلاه مأموربه به امر اوّل باید به داعویت امر خودش اتیان بشود، اینجا فرق بین تقیید لحاظی و نتیجه التقیید و تفصیل بین اینها یک تفصیل معقولی است و یک تفصیلی است که روی مبنای ایشان صحیح است.

عدم فرق در امتناع دور بین تقیید لحاظی و نتیجه التقیید

اما در ما نحن فیه که مسأله، مسألۀ علم و جهل است، و محظور آن عبارت از دور است - اگر در آن مناقشه نبود که بعد عرض می کنیم در مسألۀ دور به هیچ وجه مناقشه ای وجود ندارد - اگر محظور آن، عبارت از دور شد، در امتناع دور چه فرقی می کند بین تقیید لحاظی و نتیجه التقیید؟ آیا ما می توانیم بگوییم: اگر به دلیل واحد بگوید: «یجب علیک صلاه الجمعه اذا کنت عالما بالوجوب» این مستحیل است و مستلزم دور است اما اگر به دو دلیل همین مطلب را بیان کردیم، این از عنوان دور بودن خارج می شود؟

دور بودن متقوم به این نیست که این مطلب در یک دلیل، ذکر شده باشد. ملاک و محور دور، این است که اگر قطع به حکم در موضوع حکم اخذ شد، آیا لازم می آید که حکم متوقف بر موضوع باشد که قطع در این موضوع هست، و از طرفی هم فرضا قطع متوقف بر حکم است؟ آیا این دو توقف که نتیجه آن عبارت از دور و استحالۀ من جهت الدور است لازم می آید؟ بگوییم: اگر این در قالب دلیل واحد باشد، مستلزم دور است، اما اگر در قالب دو دلیل شد، دیگر«لا یکون هناک دور». ما سؤال می کنیم که بعد از آنکه دو دلیل آمد، ما حصل این دو دلیل چیست؟ یک دلیل می گوید: «یجب علیک صلاه الجمعه» یک دلیل هم می گوید: این