سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 488

نمی شود، (همان طوری که در جلسه قبل عرض کردیم) لازم می آید که جعل حجیت برای بیّنه، لغو باشد. اما بعد از آن که یک اثر ظاهر و بارزی مثل اثر جلسه قبل دارد، دیگر از کجای این عبارت، استفاده کنیم که بیّنه قائم مقام قطع صفتی هم می شود؟

عرض کردیم: امتناع ندارد اما نیاز به یک دلیل سومی دارد؛ اگر یک دلیل سومی از ناحیۀ شارع وارد شد و گفت: بیّنه همان طوری که جانشین قطع طریقی است، جانشین قطع صفتی هم خواهد بود، هیچ مانعی ندارد و ما به اقتضای دلیل سوم ملتزم به این مطلب می شویم اما آنچه ما روی آن بحث داریم، این است که ما دلیل سومی نداریم. آنچه داریم همین دلیل حجیت بیّنه است. آیا این مقدار کفایت می کند بر اینکه بیّنه را جانشین قطع موضوعی صفتی قرار بدهد؟ ما می بینیم هیچ ارتباطی بین این دو وجود ندارد و لازم هم نمی آید که دلیل حجیت بیّنه لغو و بلا اثر باشد و این مطلب کاملا روشن است.

امکان جانشینی اماره از قطع موضوعی طریقی

لکن آن که محل اشکال و محل قیل و قال واقع شده، این است که اگر مولا قطع را در موضوع حکمش اخذ کرد«لا بما انّه صفه خاصه بل بما انّه طریق و کاشف عن الواقع» قطع را در رابطۀ با بعد طریقیتش در موضوع حکم اخذ کرد، آیا در این جا دلیل حجیت بیّنه، همان طوری که(در بحث جلسه قبل) بیّنه را جانشین قطع طریقی می کرد، جانشین قطع موضوعی طریقی هم می کند یا نه؟ این محل بحث واقع شده است.

امکان جانشینی اماره از قطع موضوعی طریقی نزد شیخ(ره)

از شیخ بزرگوار انصاری(ره) در کتاب رسائل استفاده می شود بله، - حالا بیّنه را من بعنوان مثال دارم ذکر می کنم - شیخ می فرماید: دلیل حجیت بیّنه، برای هر دو جهت کافی است، هم بیّنه را جانشین قطع طریقی می کند و هم بیّنه را جانشین قطع موضوعی طریقی می کند به این بیان که مفاد دلیل حجیت بیّنه کأنّ می خواهد این حرف را بزند که و لو اینکه بیّنه برای شما افاده علم نمی کند و با وجود بیّنه، احتمال وجدانی نسبت به خلاف گفتۀ بیّنه، وجود دارد، لکن من شارع در عالم تعبّد می خواهم بگویم: این احتمال خلاف را الغاء بکن«و افرضه کالعدم» در عالم تعبّد فرض کن که این احتمال خلاف وجود ندارد، و کأن در عالم تعبّد، بیّنه، قطع آور است، منتها نه قطع آور وجدانی، بلکه«هو قطع تعبّدی.» اگر خود شارع بواسطۀ دلیل حجیت