سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 513

المعتبره منزله القطع» این هم جزء دیگر از موضوع آن دلیلی است که قطع موضوعی طریقی در آن اخذ شده بنحو جزء الموضوع و می فرمودند: مدلول مطابقی، یک گوشۀ مطلب را دلالت دارد، تعبّد به یک جزء از دو جزء موضوع را دلالت می کند. اگر این تعبّد بخواهد اثر داشته باشد و لغویتی لازم نیاید، متوقف بر این است که در رابطۀ با جزء دیگر که بعنوان مدلول التزامی مطرح است نیز تعبّدی وجود داشته باشد. پس صحت تعبّد در مفاد مدلول مطابقی، متوقف بر تعبّد در رابطۀ با مدلول التزامی است«و الاّ یکون بلا اثر» از آن طرف هم مدلول التزامی چون رتبه از مدلول مطابقی، متأخر است و در طول مدلول مطابقی واقع شده، مدلول التزامی هم متوقف بر مدلول مطابقی خواهد بود«و هذا دور».

عدم لزوم دور در صورت اثبات اجزاء موضوع به دو تعبد

اینجا سؤال ما(در کلی مسأله، نه فقط در خصوص ما نحن فیه) این است که در این جایی که تعبّد می خواهد هر دو جزء موضوع را ثابت بکند، آیا به نظر شما، یک دلیل باید ما را متعبّد به هر دو جزء موضوع بکند یا اگر دو دلیل هم باشد، کفایت می کند؟ سؤالی است به صورت کلی در جمیع مواردی که موضوع، یک موضوع مرکبی است. مثل اینکه فرض کنیم اگر موضوع یک دلیلی، مرکب از عنوان حلیت و طهارت باشد، مثلا دلیلی گفت: «اذا کان المایع حلالا طاهرا یجوز بیعه» اینجا در موضوع، یک عنوان مرکبی اخذ شده«و هو کون المایع حلالا و کون المایع طاهرا» اگر تعبّد بخواهد این موضوع مرکب را برای ما ثابت بکند، آیا لازم است که یک دلیل، تعبّد به حلیت و طهارت را دلالت داشته باشد یا اینکه اگر ما از یک دلیلی، حلیت را استفاده کردیم و از دلیل دیگر، طهارت را استفاده کردیم، این کفایت می کند در اینکه موضوع«اذا کان المایع حلالا طاهرا یجوز بیعه» تحقق پیدا بکند؟

مسأله چون جنبۀ کلی و عنوان ضابطه دارد، خوب باید بررسی بشود. به قطع هم کاری نداریم، کلیه یک حکمی روی موضوع مرکبی بار شده، پای وجدان هم مطرح نیست، نه هر دو جزء و نه یک جزء، وجدانا ثابت نشده، ما شک داریم آیا دلیل تعبّدی که می خواهد هر دو جزء موضوع را بعنوان یک موضوع مرکب برای ما ثابت بکند، باید دلیل واحد باشد که بتعبّد واحد مسأله طهارت و حلیت ثابت بشود؟ یا اینکه اگر حلیتش را از راه قاعده حلیت استفاده کردیم و طهارتش را از راه قاعدۀ طهارت استفاده کردیم و این دو دلیل هم این طور نیست که با هم وارد شده باشند، قاعدتا یکی تقدم ورودی دارد و دیگری تأخر، روی بیان شما اینجا هم