سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 9 صفحه 542

ضرورت هم ندارد؛ و آن این است که آیا استصحاب به عنوان یک امارۀ شرعیه حجیت دارد؟ یا به عنوان یکی از اصول عملیۀ محرزه حجیت دارد؟ این محل نزاع و محل خلاف است، لکن آنچه که نوع بزرگان و محققین مخصوصا بعد از مرحوم شیخ بزرگوار انصاری(قدس سره الشریف) که این مسائل اصولیه کاملا تنقیح شد و کاملا تبیین شد و به صورت مجزّا، هر کدام در ابعاد مختلف مورد بحث قرار گرفت، آنچه که محققین و تقریبا خود شیخ و شاگردان شیخ معتقد هستند، این است که استصحاب جنبۀ اماریت ندارد، به عنوان یک اماره شرعیه حجت نیست و سرّش هم این مسأله است که اگر شارع بخواهد یک چیزی را به عنوان امارۀ شرعیه معتبر کند و لو در نزد عقلا هم معتبر نباشد، در حقیقت باید در خود آن شیء، یک عنوان ذاتی کاشفیت فی الجمله و حکایت از واقع مطرح باشد. از باب مثال: اگر فرض کردیم شارع خبر عادل را خودش به عنوان مستقل و به صورت تأسیس حجت قرار دهد، اما در ذات خبر عادل و خبر ثقه، یک جهت اماریتی فی نفسه وجود دارد، و اگر شارع این جهت اماریت را ملاک اعتبار قرار بدهد«یصیر اماره شرعیه» آیا شارع می تواند لباس اماریت شرعیه به خبر فاسق کاذب بپوشاند؟ در خبر کاذب و خبر غیر ثقه، مقتضی وجود ندارد، ذات آن قصور دارد از اینکه شارع بخواهد آن را به عنوان اماریت قرار بدهد.

پس اگر شارع خواست عنوان اماریت به چیزی بدهد، معنایش این نیست که یک چیزی که نوعا فرض کنید ظن به خلاف واقع در آن وجود دارد اماره قرار دهد مثلا به وهم، لباس اماریت بپوشاند، یا به شک متساوی الطرفین، لباس اماریت بپوشاند. بلکه یک ظنی حاکی از واقع است، منتها حکایت غیر تامّه دارد، کاشف از واقع هست، منتها به کشف ناقص، کاشف است، شارع ممکن است چنین ظنی را به لحاظ همین کاشفیتش عن الواقع، یک اماره شرعی قرار بدهد، و حجیت شرعیه به آن عنایت بکند.

عدم حکایت کردن استصحاب از واقع

در باب استصحاب، می بینیم عنوان حکایت از واقع و لو به نحو ناقص و عدم تمامیت وجود ندارد، برای اینکه شما هم که یقین دارید«بانّ هذا الثوب فی اول طلوع الشمس کان نجسا» و الان که ظهر است، تردید می کنید در اینکه آیا این لباس را تطهیر کردید یا تطهیر نکردید، با قطع نظر از جعل شارع، چه چیزی اینجا اماریت دارد؟ آیا یقین به نجاست اوّل صبح، اماریت دارد برای نجاست عند الزوال؟ چه ارتباطی به هم دارد؟! آنکه که متعلق یقین