- اشاره 1
- ادامه مقصد پنجم 1
- مباحث الفاظ 1
- بحث مطلق و مقید 1
- اسم جنس، یکی از مصادیق مطلق 2
- اشاره 2
- وضع، موضوع له و مستعمل فیه در اسم جنس 3
- پرسش: 6
- وضع اسم جنس از نظر محقق اصفهانی ره 7
- اشاره 7
- لازمۀ تبعیت استعمال از موضوع له 10
- تقسیم ماهیت در فلسفه 10
- توجیه تغایر اقسام با مقسم در تقسیم ماهیت 11
- پرسش: 12
- نظر امام(ره) در نحوه تقسیم ماهیت 13
- اشاره 13
- فرق بین نحوه تقسیم ماهیت در اصول و فلسفه 16
- اعتبار لحاظ در اصول 17
- پرسش: 18
- علم جنس، یکی از مصادیق مطلق و فرق آن با اسم جنس 20
- اشاره 20
- معنای تعیّن علم جنس نزد مرحوم آخوند ره 21
- عدم امکان وجود ماهیت متقیده به قید ذهنی در خارج 22
- کیفیت تصور موضوع و محمول در قضایای حملیه 23
- مقدمیّت وضع برای استعمال 24
- پرسش: 25
- اشاره 26
- دفاع محقق حائری ره از تعریف علم جنس توسط مشهور 26
- تشبیه معنای علم جنس به تصور کلی در ذهن 27
- اشکال استاد بر محقق حائری(ره) 29
- کیفیت لحاظ معنای علم جنس 30
- پرسش 31
- حقیقت تعریف و تنکیر 32
- معرفه و نکره؛ یک امر واقعی 32
- اشاره 32
- تجرید ماهیات از تعریف و تنکیر 33
- اتصاف ماهیات به تعریف و تنکیر 34
- نیاز استعمالی ماهیات 35
- فرق بین اسم جنس معرّف به لام با علم جنس 37
- پرسش: 37
- اشاره 38
- کلام مرحوم آخوند ره نسبت به مفرد معرّف به لام 38
- تزئینی بودن مطلق الف و لام نزد مرحوم آخوند ره 40
- اشکال کلام مرحوم آخوند(ره) در تزئینی بودن مطلق الف و لام 41
- اشکال التزام به تزیینی بودن مطلق الف و لام 42
- عدم فرق بین عهد ذهنی با سایر عهدها 43
- پرسش: 44
- دلالت بر عموم در جمع محلای به الف و لام 45
- اشاره 45
- اشکال مرحوم آخوند ره به استیعاب جمع محلای به لام 46
- وضع مستقل برای جمع محلای به لام 48
- خالی بودن ماهیت مجرده از تعریف و تنکیر 49
- استعمال نکره در مقام اخبار و انشاء 50
- اشاره 52
- استبعاد استاد نسبت به تفصیل مرحوم آخوند ره نسبت به نکره 52
- وحدت معنای نکره در مقام اخبار و انشا 53
- غرض مخبر در مبهم گذاشتن کلام 54
- احتمال ندانستن معنای نکره نزد مخبر 54
- تشابه معنای حروف به باب نکره 55
- اختلاف اخبار در حکایت از واقع 57
- پرسش: 58
- نظر مرحوم آخوند ره درباره بعضی از مطلقات 59
- اشاره 59
- نظر منسوب به مشهور درباره مطلق 60
- تالی فاسد نظر منسوب به مشهور 61
- اتحاد معنای نکره در مقام اخبار و انشا 62
- پرسش: 64
- شمول دائره اطلاق بر جزئیات 64
- ردّ نسبت مطلق، یعنی ماهیّت مقیّدۀ به ارسال، از مشهور 65
- اشاره 65
- اختلاف بین اصاله العموم و اصاله الاطلاق 68
- بیان مقدمات حکمت 69
- پرسش: 71
- اشاره 72
- معنای اطلاق داشتن مطلقات 72
- بحث از مقدمات حکمت 73
- مقدمۀ اولی: بودن مولا در مقام بیان تمام مراد 74
- فایده جعل حکم به نحو قانون 75
- مقصود از مراد در مقدمۀ اولی 76
- فرق بین اجمال و اهمال 77
- اشاره 79
- منع مقدمۀ اولی از مقدمات حکمت توسط مرحوم محقق حائری ره 79
- جواب حلّی استاد به کلام محقق حائری ره 83
- پرسش: 85
- مقدمۀ دوم: عدم قرینۀ بر تقیید در کلام مولی 86
- اشاره 86
- جریان مقدمات حکمت در مردد بین المطلق و المقید و مشکوکات 87
- عدم ارتباط قول به مفهوم با ما نحن فیه 88
- مقدمه سوم: عدم قدر متیقّن در مقام تخاطب 90
- کلام صاحب کفایه در عدم قدر متیقّن در مقام تخاطب 91
- پرسش: 92
- اشاره 93
- عدم دخالت قدر متیقن در مقدمات حکمت 93
- اشکال به ادعای وجود قدر متیقن 94
- مقتضای عدم نظارت اطلاق به افراد 96
- عدم تخصیص عام و مطلق به مورد 97
- بقای شک نسبت به فرد غیر متیقن 98
- پرسش: 99
- اشاره 100
- فایده قانونی بودن بیان مولا 100
- تشابه مقام به عام و خاص 101
- راه احراز در مقام بیان بودن مولا 101
- بنای عقلا بر بودن متکلم در مقام بیان 102
- سیره مستمره فقها در تمسک به مطلقات 103
- بررسی کلام مرحوم آخوند در تمسک به مطلقات 104
- اشاره 107
- عدم کلیّت در مقام بیان بودن مولا 107
- اشکال تحقق اصل عقلایی بر بودن مولا در مقام بیان 108
- بررسی انصراف مطلق به بعض افراد 110
- انصراف بدوی 111
- انصراف حاصل بواسطۀ کثرت استعمال 112
- پرسش: 113
- اجمال در مشترک و مانعیت آن از اطلاق 114
- اشاره 114
- مانعیت نقل از اطلاق و فرق آن با اشتراک 115
- دوران بین مطلق و مقیّد 115
- حکم مطلق و مقید، متخالفان بالسلب و الایجاب 118
- علت حمل مطلق بر مقیّد 119
- پرسش: 120
- کیفیت حمل مطلق بر مقید در صورت مختلف بودن آنها 122
- اشاره 122
- نهی تنزیهی یا تحریمی در مقید با وجود عنوان اثباتی در مطلق 123
- بیان مراد از کراهت در مقید 124
- عقلایی بودن جمع بین مطلق و مقید با وجود اختلاف آنها 125
- حکم مطلق و مقید در صورت توافق آنها در اثبات نفی 126
- پرسش: 128
- اشاره 129
- جمع بین مطلق و مقید مثبتین در کلام واحد بر مبنای مشهور 129
- نظر مرحوم آخوند ره در جمع بین مطلق و مقید مثبتین در کلام واحد 130
- حلّ محقق حائری ره برای حمل مطلق بر مقید با وجود اختلاف سبب 131
- راه حلّ محقق حائری ره برای حمل مطلق بر مقید با وحدت سبب 133
- جواب استاد از محقق حائری ره 134
- پرسش: 135
- اشاره 136
- احتمالات در حمل مطلق بر مقید مثبتین در دو کلام 136
- اصاله الاطلاق نزد عقلا و موارد آن 137
- فرق میان عام و خاص با مطلق و مقید و مدلول مقید 138
- کلام مرحوم آخوند ره در جمع مطلق و مقید در باب مثبتین 139
- جواب استاد از مرحوم آخوند ره در جمع مطلق و مقید در مثبتین 141
- پرسش: 142
- اشاره 143
- حکم مطلق و مقید منفیین و در کلام واحد 143
- نیاز به جمع میان مطلق و مقید با توجه به وجود علت مطویه در کبری 144
- احراز وحدت حکم از ناحیۀ وحدت سبب 146
- اشاره 150
- مجمل و مبین 150
- تعریف مجمل و مبیّن 151
- موارد مشکوک میان مجمل و مبیّن 152
- اشاره 154
- مقصد ششم: کتاب القطع 154
- امارات معتبره 158
- درس اول 1373/7/1 158
- اشاره 158
- اطلاق اماره بر قطع 159
- احکام قطع 159
- دلیل خارج بودن مسائل قطع از علم اصول از نظر شیخ انصاری 160
- حد وسط نبودن وجه تشابه ظن و قطع 162
- معنای حجت بودن شیء 163
- پرسش: 164
- اشاره 165
- خروج بحث قطع از علم اصول 165
- دلیل خارج بودن بحث قطع از علم اصول 166
- دخول بحث قطع در مسائل علم اصول از نظر مرحوم آقای بروجردی(ره) 167
- الحجه فی الفقه؛ موضوع علم اصول 168
- لزوم انقلاب موضوعات به محمولات در کلام مرحوم آقای بروجردی(ره) 170
- پرسش: 171
- حالات مکلف 172
- درس سوم 1373/7/3 172
- اشاره 172
- تقسیم ثلاثی شیخ نسبت به حالات مکلف 174
- وجه مناسبت مسائل باب قطع با باب امارات 174
- تقسیم ثنائی مرحوم آخوند(ره) نسبت به حالات مکلف 175
- علت ترجیح تقسیم شیخ نسبت به حالات مکلف 176
- عدم فرق بین مقلد و مجتهد در باب قطع 177
- اشتراک مکلف بین مقلد و مجتهد 177
- پرسش: 178
- خروج مسائل قطع از محل بحث 179
- اشاره 179
- اختصاص امارات و اصول عملیه در شبهات حکمیه به مجتهد 181
- خصوصیت اصول عملیه جاریه در شبهات حکمیه 182
- اشتراک عامی و مجتهد در جریان اصول و امارات نزد محقق عراقی(ره) 183
- دلیل استاد بر عدم تمامیت کلام محقق عراقی(ره) 184
- پرسش: 185
- اقسام حالات مکلف 186
- اشاره 186
- تشخیص مجاری اصول توسط مجتهد 187
- اشکال تداخل اقسام سه گانه حالات مکلف 189
- امکان عدم جواز مراجعه به اصول عملیه برای غیر قاطع 191
- پرسش: 192
- تقسیم ثنائی مکلّف نزد محقق خراسانی(ره) 194
- اشاره 194
- مرحلۀ عمل به ظن انسدادی 196
- اشکال امام(ره) به تقسیم ثنائی مرحوم آخوند 198
- امکان حصول قطع برای مکلف در همۀ حالات 199
- عدم جعل حکم ظاهری و واقعی نسبت به خبر واحد از طرف شارع 200
- پرسش: 201
- تصویر تقسیم ثلاثی مکلف از نظر محقق خراسانی(ره) 202
- اشاره 202
- مقصود مرحوم آخوند از«من قام عنده طریق معتبر» 203
- کیفیت ترتیب بین اقسام در تقسیم ثلاثی مرحوم آخوند 203
- شامل نشدن تقسیم نسبت به ظن انسدادی بنا بر حکومت 204
- پرسش: 208
- درس هشتم 209
- اشاره 209
- عناوین مهم مورد بحث در باب قطع 209
- القطع 209
- لزوم متابعت قطع 210
- معنای لزوم متابعت قطع در کلام شیخ انصاری(ره) 211
- شرعی نبودن لزوم متابعت قطع 212
- معنای صحیح لزوم متابعت قطع 213
- معنای حجّیّت قطع 214
- علت معذّریّت قطع 215
- پرسش: 216
- کاشفیت و طریقیت قطع 217
- درس نهم 217
- اشاره 217
- بررسی لازم ماهیت بودن کاشفیت و طریقیت قطع 219
- معنای علم تصوری و تصدیقی 220
- تنافی بین لازم ماهیت بودن چیزی با اختلاف انظار در آن 220
- پرسش: 222
- درس دهم 224
- اشاره 224
- حجیت قطع 224
- احتمال وجود نداشتن معلوم بالعرض برای قطع 224
- کاشفیت و طریقیت قطع نسبت به معلوم بالعرض 225
- کاشفیت و طریقیت قطع نسبت به معلوم بالذات 226
- مقصود از کاشفیت و طریقیت قطع 227
- معنای حجیت قطع 228
- فرق بین کاشفیت و طریقیت قطع و حجیت قطع 229
- پرسش: 230
- عدم امکان نفی حجیت قطع از طرف شارع 231
- اشاره 231
- فرق بین باب قطع و قبح ظلم از نظر حکم عقل و شرع 232
- لزوم اجتماع ضدین از نفی حجیت قطع 234
- عدم امتناع اجتماع ضدین در امور اعتباریه 235
- شاهد عدم امتناع اجتماع ضدین در امور اعتباریه 236
- وجود تضاد در منشأ احکام اعتباریه 237
- پرسش: 238
- اشاره 239
- تجرّی 239
- تشابه اجتماع حکمین متضادین به اجتماع حکم ظاهری و واقعی 239
- درس دوازدهم 239
- فرق بین ما نحن فیه با جمع بین حکم ظاهری و واقعی 240
- لازمۀ تغایر کاشف و مکشوف در باب قطع 242
- احتمال عینیت کاشف و مکشوف در باب قطع 242
- معنای لغوی و اصطلاحی تجرّی 243
- عدم اختصاص تجری به باب قطع 244
- پرسش: 245
- اشاره 246
- صدق تجری در باب امارات بنا بر طریقیت 246
- عدم صدق تجری در باب امارات بنا بر سببیت 247
- بررسی صدق و عدم صدق تجری در باب اصول عملیه 248
- کفایت شک فعلی در باب استصحاب 249
- عدم صدق تجری نسبت به اصل استصحاب 250
- عدم تصور تجری در باب قطع تمام الموضوعی 251
- پرسش: 252
- جهات بحث در تجری 253
- اشاره 253
- احتمال اصولی دانستن بحث تجری 254
- کلامی بودن بحث تجرّی 254
- ملاک در اصولی بودن یک مسأله 255
- اختصاص قاعدۀ ملازمه به قبل از حکم شرع 256
- عدم جریان قاعده ملازمه در باب تجری 257
- پرسش: 258
- اشاره 260
- اصولی دانستن بحث تجری 260
- اصولی نبودن بحث در اطلاق و شمول ادله 261
- فقهی بودن بحث در شمول و عدم شمول اطلاق دلیل 261
- اصولی دانستن محل بحث، از باب کلیّت آن 262
- فاعلی بودن قبح تجری نزد شیخ و من تبعه 263
- فعلی بودن قبح تجری از نظر محقق عراقی(ره) 264
- عدم تغییر واقعیت به واسطه اعتقاد 265
- پرسش: 266
- احتمال لفظی بودن نزاع در قبح فعلی و فاعلی تجری 266
- درس شانزدهم 267
- اشاره 267
- ادعای اجماع بر حرمت تجری 267
- حرمت تجری 267
- وجود مخالف در باب اجماع بر حرمت تجری 269
- سندی بودن اجماع بر حرمت تجری 269
- عدم تصور تجری در باب قطع تمام الموضوعی 270
- وجود ملازمۀ عقلیه بین قبح شیء و حرمت آن 272
- پرسش: 273
- اشاره 274
- دلیل محقق نائینی(ره) برای اثبات حرمت تجری 274
- مغفول عنه بودن اراده در افعال مکلفین 275
- توقف اراده بر قطع طریقی و منافات آن با قطع موضوعی 276
- امتناع اخذ انقسامات لاحقه بر حکم در موضوع حکم 277
- مغفول عنه نبودن اراده از نظر محقق عراقی(ره) 278
- امتناع اخذ ارادۀ ناشی از تکلیف در متعلق تکلیف 279
- پرسش: 280
- اشاره 281
- ادعای اول: اختیار؛ متعلق تکلیف و حرمت 282
- موضوعیت علم به متعلق تکلیف یا احراز الموضوع 282
- اشکال ادعای اول؛ مغفول عنه بودن اراده و اختیار 283
- اشکال ادعای دوم؛ عدم موضوعیت علم در متعلق تکلیف 284
- پاسخ مرحوم عراقی از دو اشکال فوق 285
- پاسخ مرحوم عراقی از دو ادعای مدخلیت اختیار و موضوعیت علم 286
- پرسش: 287
- اشاره 288
- بررسی امکان خطاب کردن متجری 288
- صدور خطاب مستقل به عنوان متجری 289
- تعدد خطاب نسبت به عاصی و متجری و اشکال آن 290
- لزوم انبعاث از خطاب مولا 292
- پرسش: 293
- طریقۀ اثبات حرمت تجری 295
- اشاره 295
- امتناع اجتماع مثلین و لو عند القاطع 296
- لزوم جدا کردن مقام جعل حکم از مقام امتثال 297
- عدم تغییر یافتن نسبت بین احکام نزد متجری 298
- عدم حصول انبعاث از تکلیف کردن متجری به عنوان متجری 299
- احتمال وجود تأکید در تکلیف کردن متجری 299
- پرسش: 301
- اشاره 302
- اشکال خطاب کردن به متجریّ 302
- طریقی بودن قطع از نظر متجری 303
- تقسیم عناوین مغفول عنها 304
- دخالت علم در حرمت متجری به 305
- اثبات حرمت تجری به واسطه مخاطب قرار دادن متجری 305
- بررسی اثبات حرمت تجری از باب حرمت معلوم الحرمه 307
- پرسش: 308
- اشاره 309
- نقل اقوال در استحقاق عقوبت برای متجرّی 309
- استحقاق عقوبت در تجری 309
- درس بیست و دوم 309
- بیان مرحوم آخوند(ره) در استحقاق عقوبت در تجری از نظر عقل 310
- فرق عالم و جاهل از نظر استحقاق عقوبت 311
- منکرین استحقاق عقوبت در مورد متجرّی 312
- مراد از تحقق معصیت واقعیه 313
- فرق تصور و تصدیق در استحقاق عقوبت 313
- اراده و نقش آن در تحقق معصیت 314
- ملاک در استحقاق عقوبت در معصیت واقعیه 316
- اشاره 316
- ملاک در استحقاق عقوبت 316
- درس بیست و سوم 316
- مدلول روایات در باب تجری 317
- فرق میان متجری عاصی و غیر عاصی 318
- عناوین مطرح شده در ملاک استحقاق در مورد تجرّی 319
- اشکال مرحوم آقای بروجردی(ره) در اوامر و نواهی اختباریه 320
- پاسخ استاد به اوامر و نواهی اختباریه 321
- پرسش: 322
- ملاک استحقاق عقوبت در معصیت واقعی و تجری 323
- اشاره 323
- تالی فاسد طغیان در صورت ملاک استحقاق عقوبت بودن برای معصیت 324
- پاسخ استاد از محقق اصفهانی(ره) در تعدد عقوبت هنگام ارتکاب مفسده 326
- پرسش: 328
- اشاره 330
- مراد از تداخل در کلام صاحب فصول(ره) 330
- مراد از تجری 331
- بیان قائلین به وجود استحقاق عقوبت در تجری و معصیت 332
- کلام استاد در خلط عده ای میان تجرّی اصطلاحی با معصیت واقعیه 333
- تبدل عنوان و تأثیر آن در حسن و قبح 334
- تأثیر اعتقاد جنبی بر فعل متجرّی به 334
- اشاره 337
- درس بیست و ششم 337
- طلب و اراده 337
- استدلال مرحوم آخوند در موجب استحقاق عقوبت و حرمت فعل متجرّی به 337
- پاسخ استاد در موجب استحقاق عقوبت و حرمت فعل متجرّی به 338
- منتفی بودن استحقاق عقوبت 340
- بحث طلب و اراده 340
- خلط مرحوم آخوند(ره) در بحث طلب و اراده 341
- پرسش: 342
- فعل اختیاری و مقصود از اراده 343
- درس بیست و هفتم 343
- مراحل اراده و طلب 343
- اشاره 343
- مبادی اراده و اختیاری بودن آنها از نظر مرحوم آخوند«ره» 344
- مبادی اراده قبل از عزم 345
- اختیاری بودن مراحل بعد از عزم در اراده 347
- پرسش: 348
- کلام مرحوم صدر المتألهین در رابطۀ با افعال اختیاری و اختیاریت اراده 349
- اشاره 349
- بررسی الفاظ مشابه با اراده 351
- حبّ و مراحل مختلف آن 351
- علم و مراحل مختلف آن 352
- پرسش: 354
- اشاره 355
- تقسیم افعال انسان به جوارحی و جوانحی 357
- تصور؛ اولین مقدمه در اراده 358
- تصور؛ اختیاری یا غیر اختیاری 360
- حقیقت اختیاری بودن تصور 361
- پرسش: 361
- اشاره 362
- اختیاری یا اجباری بودن تصور در نفس 362
- بیان تسلسل در مبدأ اراده 363
- محدودۀ قاعدۀ؛ کل فعل ارادی لا بد و ان یکون مسبوقا بالاراده 364
- اختیاری بودن تصدیق به فائده 365
- ملاک در اختیاری بودن تصدیق به فائده 366
- فرق اختیاری بودن اعمال خارجی با اعمال نفسانی 367
- ملاک در اختیاری بودن اراده 368
- اشاره 370
- عدم جریان قاعدۀ«کل موجود یحتاج الی عله موجده» در مورد واجب الوجود 370
- اختیاری بودن اراده و مسبوقیت اراده 371
- فرق علم خدا و علم ممکنات 372
- فرق ارادۀ خدا با ارادۀ ممکنات 373
- درس سی و دوم 377
- اشاره 377
- الذاتی لا یعلل 377
- صحت یا عدم صحت پرسش از ذاتی شیء 377
- مراد از ذاتی در منطق 378
- بیان مراد از عدم تعلیل ذاتی 379
- سؤال از علت در قضایای ضروری الجهه 380
- بطلان سؤال از علت در برخی موارد 381
- پرسش: 382
- درس سی و سوم 383
- سعادت و شقاوت 383
- اشاره 383
- معنای سعادت و شقاوت 383
- استدلال به آیات برای تبیین معنای سعادت و شقاوت 385
- سعادت و شقاوت و ارتباط آن با«الذاتی لا یعلل» 386
- خصوصیات در لازم ماهیت 387
- بیان استاد در خصوصیات در لازم ماهیت 388
- پرسش: 389
- اشاره 390
- کلام مرحوم آخوند«ره» در بیان ارتباط سعید و شقی با ماهیت 390
- درس سی و چهارم 390
- جواب استاد در عدم ارتباط سعید و شقی با ماهیت 391
- استدلال به روایت نبوی بر خلاف مدعای مرحوم آخوند«ره» 392
- مراد از سعادتمند با اطلاع از عاقبت 393
- مؤید برای اثبات سعادتمندی بر اساس اطلاع از عاقبت 395
- مکمل برای اثبات اطلاق سعادتمندی بر اساس اطلاع از عاقبت 396
- پرسش: 397
- درس سی و پنجم 398
- جمع اختیار انسان با مشیت الهی 398
- اشاره 398
- سعادت و شقاوت لازمۀ وجود غیر اختیاری 399
- فرق سعادت و شقاوت با لوازم ماهیت 400
- استدلال به آیات قرآن برای اثبات استقلال انسان همراه با نیروی الهی 401
- تبیین معنای عصمت 402
- جمع عصیان و اطاعت با مشیت الهی 402
- تقریب عصمت و شباهت آن با عمل اختیاری 403
- پرسش: 405
- اشاره 406
- درس سی و ششم 406
- اقسام قطع 406
- قطع موضوعی و قطع طریقی 406
- قطع تمام الموضوع و قطع جزء الموضوع 407
- امکان عقلی در تمام صور قطع 409
- مراد از قطع به معنای صفتیت و کلام مرحوم صدر المتألهین(ره) 409
- کلام محقق نائینی(ره) در کاشفیت نسبت به قطع و پاسخ استاد 410
- پرسش: 411
- اشاره 412
- عدم لزوم کاشفیت برای قطع 412
- احتمال دخالت قطع به عنوان صفت نفسانی 413
- عدم امکان جمع بین تمام الموضوع بودن قطع و کاشفیت تامه آن 414
- اشکال دخالت داشتن واقع و عدم دخالت واقع در حکم مولا 415
- لزوم اجتماع لحاظین متافیین در قطع تمام الموضوعی 416
- خلط بین قطع مکلف با قطع مولا 417
- پرسش: 418
- جمع بین قطع تمام الموضوعی و طریقیت آن در قضیۀ«القطع حجه» 419
- اشاره 419
- درس سی و هشتم 419
- قطع موضوعی به لحاظ متعلق 419
- عدم لزوم دخالت واقع در قطع طریقی 422
- تنافی بین دخالت واقع و عدم دخالت واقع و جواب آن 422
- تقسیم قطع موضوعی به لحاظ متعلق آن 423
- پرسش: 425
- علت استحالۀ اخذ قطع به حکم در موضوع ضد همان حکم 426
- اشاره 426
- اختصاص تضاد به واقعیات و عدم ورود آن در اعتباریات 427
- شاهد بر امکان جمع در باب احکام 428
- اثبات استحاله از راه عدم قدرت مکلف 429
- عدم ارتباط بین مقام امتثال با مقام تعلق حکم 429
- تشابه بین ما نحن فیه با مسأله اجتماع اهم و مهم 431
- پرسش: 432
- اشاره 433
- استحالۀ اجتماع مصلحت ملزمه و مفسده ملزمه در شیء واحد 433
- امکان اجتماع مصلحت ملزمه و مفسده ملزمه در شیء واحد به دو عنوان 434
- معنای قطع موضوعی در ما نحن فیه 435
- پرسش: 439
- تفصیل بین قطع تمام الموضوعی و جزء الموضوعی 441
- اشاره 441
- مترتب بودن محل بحث بر بحث جواز اجتماع امر و نهی 442
- تغایر بین عموم و خصوص مطلق در عالم مفهومیت 443
- فرق بین دخالت واقع در جواز و عدم جواز اخذ قطع در حکم مضاد 445
- اخذ قطع در حکم مماثل 445
- اختصاص بحث امتناع اجتماع ضدین به باب واقعیات 446
- امکان اجتماع ارادتین به واسطه تعدد عنوانین 446
- لغویت اجتماع حکمین مثلین و جواب آن 447
- پرسش: 448
- اشاره 449
- لزوم دور از اخذ قطع در موضوع همان حکم 449
- اخذ قطع به حکم در موضوع همان حکم 449
- تفصیل بین تقیید لحاظی و نتیجه التقیید 450
- انقسامات سابقه بر حکم 450
- انقسامات لاحقۀ بر حکم 451
- امکان اخذ قطع در موضوع همان حکم به کمک متمم الجعل 454
- پرسش: 455
- اشاره 456
- تفاوت انقسامات لاحقه در جریان نتیجه التقیید در آنها 457
- تمامیت کلام محقق نائینی ره در قصد امر 457
- عدم فرق در امتناع دور بین تقیید لحاظی و نتیجه التقیید 458
- شرطیت علم در مسألۀ قصر و اتمام و جهر و اخفات 459
- فرق بین ما نحن فیه با مسألۀ قصر و اتمام و جهر و اخفات 460
- معنای حدیث«لا تعاد» و شباهت آن به محل بحث 461
- پرسش: 462
- بررسی معنای اطلاق و تقیید لحاظی 463
- اشاره 463
- معنای اطلاق و فرق آن با عموم 464
- امتناع سریان و شمول در معنای اطلاق 465
- تقابل بین اطلاق و تقیید 466
- بررسی تقابل عدم و ملکه 468
- پرسش: 470
- اشاره 472
- تفصیل؛ در اخذ قطع به حکم در موضوع شخص حکم 472
- جواز اخذ قطع بعنوان تمام الموضوع 473
- لزوم استحاله در هر دو قسم قطع در محل بحث 474
- لازمه عدم دخالت واقع در قطع تمام الموضوعی 476
- پرسش: 477
- اشاره 479
- امارات و اصول با قطع طریقی 479
- درس چهل و ششم 479
- قیام امارات و اصول مقام قطع طریقی 479
- معنای حجیت اصول عملیه 481
- استثنای خبر واحد در موضوعات خارجیه 482
- لازمه محدود دانستن حجیت استصحاب به شبهات موضوعیه 484
- پرسش: 485
- ارتباط بین دلیل حجیت امارات و جانشینی آن از قطع صفتی 486
- اشاره 486
- عدم امتناع جانشینی اماره از قطع صفتی به کمک دلیل سوم 487
- امکان جانشینی اماره از قطع موضوعی طریقی نزد شیخ(ره) 488
- امکان جانشینی اماره از قطع موضوعی طریقی 488
- امتناع جانشینی اماره از قطع موضوعی طریقی نزد مرحوم آخوند(ره) 489
- امتناع جمع بین لحاظ آلی و استقلالی 490
- پرسش: 491
- اشاره 492
- استحالۀ جانشینی اماره به جای قطع موضوعی طریقی نزد آخوند(ره) 492
- تنافی بین اخذ قطع طریقی در موضوع حکم 493
- اشکال جمع بین لحاظ آلی و استقلالی 494
- تفکیک بین حاکم به حجیت قطع و قطع قاطع 496
- پرسش: 498
- اشاره 499
- تصور دو مدلول طولی برای دلیل حجیت اماره 499
- ملازمۀ عرفیه بین حجیت اماره شرعا و جانشینی آن از قطع 500
- دلیل عقلی بر جانشینی اماره به جای قطع 501
- طرق احراز اجزای مرکب 502
- لزوم احراز اجزای مرکب قبل از حکم بر آن 502
- لزوم دور از تعبد واحد برای اثبات مدلول مطابقی و التزامی 503
- پرسش: 504
- دلیل جواز جانشینی امارات از قطع طریقی موضوعی نزد محقق نائینی(ره) 505
- اشاره 505
- لزوم استحاله جانشینی امارات از قطع طبق مبنای مصوبه 506
- عدم لزوم استحاله جانشینی امارات از قطع طریقی بر مبنای کاشفیت امارات 507
- عدم وجود جعل تأسیسی شارع در باب حجیت امارات 508
- معنای استشهاد ائمه(علیهم السلام) به قرآن 509
- عدم وجود تنزیل مؤدی به جای واقع در نزد عقلا 510
- پرسش: 511
- اشاره 512
- بررسی امتناع جانشینی امارات به جای قطع موضوعی طریقی 512
- عدم لزوم دور در صورت اثبات اجزاء موضوع به دو تعبد 513
- عدم لزوم فعلیت اثر برای صحّت تعبّد 515
- استفادۀ جانشینی قطع طریقی از تعبّد اول 516
- بطلان تمسک به دلالت اقتضا برای خروج کلام از لغویت 517
- پرسش: 518
- اشاره 519
- درس پنجاه و دوم 519
- جانشینی امارات به جای قطع طریقی 519
- مقام اثبات جانشینی امارات و اصول به جای قطع 520
- جانشینی امارات به جای قطع طریقی 520
- مجرای امارات 521
- دلیل رجوع عقلا به امارات 522
- ملاک عمل عقلا به امارات 523
- اثبات حجیت بعضی از امارات از طریق عقل 525
- دلالت دلیل حجیت امارات در مقام اثبات بر جانشینی آنها از قطع موضوعی 527
- اشاره 527
- اختصاص تنزیل امارات منزله قطع به باب حجیت 529
- تفصیل بین قطع صفتی و قطع طریقی 529
- عدم استفاده تنزیل امارات به جای قطع موضوعی صفتی از دلیل امارات 530
- تفصیل بین قطع موضوعی طریقی از جهت کاشفیت 531
- پرسش: 533
- جانشینی اصول عملیه از قطع طریقی از جهت معذّریت 534
- اشاره 534
- بررسی جانشینی اصول عملیه از قطع طریقی 534
- محدودیت حجیت اصول عملیه به باب معذّریت 535
- برگشت اصاله الاحتیاط به تنجّز تکلیف 536
- عدم وجود اصاله الاحتیاط عقلی 537
- عدم جانشینی اصول عملیه از قطع موضوعی 538
- پرسش: 539
- اشاره 540
- درس پنجاه و پنجم 540
- جانشینی اصول محرزه از قطع 540
- بررسی جانشینی اصول محرزه از قطع 540
- عدم اماریت استصحاب 541
- عدم حکایت کردن استصحاب از واقع 542
- استدلال به«ما ثبت یدوم» برای استصحاب و اشکال آن 543
- بررسی قاعده فراغ و تجاوز در جانشینی قطع 544
- پرسش: 546
- جانشینی قاعده تجاوز و فراغ از قطع 547
- درس پنجاه و ششم 547
- حکم به بقای متیقن بحسب ظاهر 547
- اشاره 547
- معنای استصحاب بنا بر افاده یقین تعبدی 548
- جانشینی استصحاب از قطع طریقی طبق احتمال اول 549
- جانشینی استصحاب به جای قطع موضوعی طبق احتمال دوم 550
- بررسی قاعده تجاوز و فراغ از نظر جانشینی قطع 551
- پرسش: 553
- اشاره 554
- بررسی لزوم موافقت التزامیه 554
- عدم امکان تعلق تکلیف به افعال جوانحیه 555
- فعل جوانحی بودن موافقت التزامیه و ثمرات آن 556
- امکان تعلق تکلیف به افعال جوانحیه و موارد نقض آن 557
- اختیاری بودن اراده 558
- نفسانی بودن ایمان و امکان تعلق تکلیف نسبت به آن 558
- پرسش: 559
- اشاره 560
- کفایت قدرت بالواسطه در صحت تعلق تکلیف 560
- عدم ملازمه بین قلبی نبودن تشریع و ما نحن فیه 561
- اشکال وجود نسبت در قضایای کاذبه 562
- عدم امکان خلق نسبت کاذبه در قلب 563
- کیفیت وجود نسبت در قضایای کاذبه 563
- عدم ارتباط بین قضایای کاذبه و محل بحث 564
- پرسش: 566
- اشاره 567
- لزوم موافقت التزامیه و ارتباط آن به اساس دین 567
- جریان اصول عملیه در اطراف علم اجمالی 567
- برگشت عدم لزوم موافقت التزامیه به خلل در اعتقاد 568
- جریان اصول عملیه در اطراف علم اجمالی 569
- خروج شک در حکم از بحث وجوب موافقت التزامیه 569
- ثمره بحث لزوم و عدم لزوم موافقت التزامیه 571
- پرسش: 572
- درس شصتم 573
- اشاره 573
- حجیت قطع قطّاع 573
- بررسی لزوم موافقت التزامیه در صورت وجود علم اجمالی 573
- تفصیل در لزوم موافقت التزامیه در اطراف علم اجمالی 574
- بررسی قطع قطاع از نظر حجیت 576
- تبعیت قطع موضوعی از کیفیت جعل 577
- عدم فرق در قطع طریقی بین راه حصول قطع 577
- عدم حجیت قطع حاصل از غیر کتاب و سنت نزد اخباریین 578
- انکار اخباریین نسبت به ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع 579
- پرسش: 579
- اشاره 580
- علم اجمالی و حکم آن 580
- علم اجمالی از نظر منجّزیت و معذّریت 580
- درس شصت و یکم 580
- بررسی سقوط تکلیف به وسیله علم اجمالی 581
- احتمال بی اثر دانستن علم اجمالی 582
- عدم فرق بین مبغوضیت تفصیلی و اجمالی 583
- پرسش: 584
- تفصیل بین موافقت و مخالفت قطعیه در علم اجمالی 585
- اشاره 585
- عدم فرق بین علم تفصیلی و اجمالی از نظر موافقت و مخالفت 586
- دلیل قول مشهور بر عدم فرق بین علم اجمالی و تفصیلی 586
- مقتضای رجوع به عقل و عقلا در مورد علم اجمالی 587
- عدم فرق بین علم اجمالی و تفصیلی در موالی عرفیه 588
- پرسش: 589
- اشاره 590
- شباهت علم اجمالی به علم تفصیلی از نظر منجّزیت 590
- مقایسه کردن باب علم اجمالی به باب اجتماع امر و نهی 591
- نسبت بین حرام و مشتبه الحرمه 592
- تفاوت محل بحث با باب اجتماع امر و نهی 593
- فرق بین شبهات بدویه و شبهات مقرونه به علم اجمالی 594
- پرسش: 595
- قیاس باب علم اجمالی به باب اجتماع امر و نهی 596
- اشاره 596
- خصوصیت باب اجتماع امر و نهی از نظر تعلق تکلیف 597
- خصوصیت محل بحث از نظر تعلق تکلیف 598
- فرق محل بحث با باب اجتماع از نظر واقعی یا ظاهری بودن حکم 599
- پرسش: 601
- صور امتثال علمی اجمالی(احتیاط) 602
- اشاره 602
- حکم احتیاط در صورت عدم تمکن از امتثال تفصیلی 602
- حکم احتیاط در صورت استلزام با تکرار 603
- بطلان عبادات جاهل 604
- تمسک به اجماع منقول در محل بحث 605
- پرسش: 606
هیچ مشکلی در کار نیست! آیا هیچ عقلی و هیچ عاقلی می تواند تفوّه به این مطلب بکند؟ و آیا این عذری است که عبد در مقابل مولی معتذر به این عذر شود؟ بگوید: من که تشخیص ندادم که کدام یک از اینها پسر تو هستند، می دانستم یکی پسر توست، لکن چون مشخص نبود، مشکله ای در کار نیست! پیداست که این از نظر عقل و عقلا و وجدان، این نمی تواند عذر برای انسان باشد. انسان روز جمعه - خدای نکرده - هم نماز ظهر و هم نماز جمعه را ترک کند، برای اینکه برای من مشخص نبود که کدام یکی از اینها واجب است. آیا این عذر عند العقل پذیرفته است و عقلا چنین عذری را می پذیرند؟ بلااشکال این قابل پذیرش نیست.
لذا این قول و یا این احتمال که بخواهیم وجود علم اجمالی را کالعدم فرض کنیم و در اطراف علم اجمالی مثل مواردی که علم اجمالی وجود ندارد، اصول عملیه ای که اقتضای نفی تکلیف و یا حلیت می کند را جاری کنیم و به استناد این اصول عملیه، یک مخالفت عملیۀ قطعیه تحقق پیدا کند، این بلا اشکال«لیس بجایز». لکن اقوال دیگری هم در این باب وجود دارد که بعدا عرض می کنیم.
پرسش:
1 - علم اجمالی از چند جهت در اصول، مورد بحث واقع می شود؟
2 - آیا در صورت امکان امتثال تفصیلی، امتثال علمی اجمالی مکفی است؟ چرا؟
3 - اولین احتمال در باب علم اجمالی را با جواب آن توضیح دهید.