سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 107

درس هشتاد و دوم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

فرق بین حکم انشائی و حکم فعلی

بحث در فرق بین حکم انشائی و حکم فعلی بود. عرض کردیم که بعض الاعلام(قدس سره) فرق را به این صورت بیان کردند که حکم انشائی عبارت از آن احکامی است که به صورت قضیه حقیقیه روی موضوعات اعم از محقّقه و مقدّره الوجود بار شده است. تا زمانی که موضوع این حکم به عنوان تقدیر و مقدره الوجود، مطرح است، این حکم انشائی خواهد بود. اما زمانی که موضوع آن از فرض تقدیر به تحقیق و تحقق مبدل شد، این حکم یصیر فعلیا؛ مثل زید در رابطه با آیه حج«وَ لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» که تا زمانی که این زید عنوان استطاعت پیدا نکرده و محقق الاستطاعه نشده، این حکم در رابطه با او به عنوان یک حکم انشائی است اما بعد از آن که استطاعت معتبره در حج، در زید وجود پیدا کرد و عنوان«المستطیع» بر او انطباق پیدا کرد، این حکم«یصیر فعلیا بالاضافه الی زید».

پس در فرق بین انشائیت و فعلیت، همین عنوان موضوع را از نظر تقدر وجود و تحقق وجود