سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 124

ایجاب صلاه الجمعه» با ترخیص در ترک نماز جمعه که لازمه جعل حجیت است؟ پس این راهی هم که ایشان برای جمع ذکر کردند، نمی تواند راه صحیحی باشد.

تغایر موضوع حکم ظاهری و حکم واقعی از نظر مرحوم فشارکی(ره)

از ایشان که بگذریم نوبت به متأخرین از ایشان می رسد؛ یکی از اجلاّء متأخر از مرحوم آخوند، مرحوم سید فشارکی است که تقریبا ده سال یا کمتر بعد از فوت مرحوم آخوند حیات داشتند و ظاهرا از اساتید مرحوم محقق حائری بنیانگذار حوزه علمیه قم و هم بحث مرحوم میرزای دوم شیرازی میرزا محمد تقی(نه میرزا حسن صاحب فتوای تنباکو) بوده اند و بسیار مرد دقیق و با تحقیقی در مسایل بوده اند. ایشان در مقام جمع بین حکم واقعی و ظاهری، آن طوری که شاگردشان مرحوم محقق حائری در کتاب درر از ایشان نقل می کند که یک مقداری هم مفصل است، لکن اساس حرفشان به این مقداری است که ان شاء الله من عرض می کنم.

ایشان می فرماید: اصلا موضوع حکم ظاهری و حکم واقعی با هم فرق می کند، مثل حرمت خمر و حلیت خل می ماند. در مسأله حرمت خمر و حلیت خل، کسی نیامده توهم بکند که بین این حلیت و حرمت، معارضه تحقق دارد چون موضوعشان به هم ارتباطی ندارد، آن روی عنوان خمر است و این روی عنوان خل است، منتها نه به این وضوحی که در مسأله خمر و خل مطرح است، لکن شبیه همین که اصلا حکم ظاهری، یک موضوع دارد، و حکم واقعی یک موضوع دیگر، و باز نه اینکه مسألۀ تأخّر رتبه در کار باشد که در کلام شیخ انصاری ملاحظه فرمودید، بلکه مسألۀ تعدد دو عنوان موضوع و تغایر دو عنوان موضوع در کار است مثل خمر و خل اما نه به آن وضوحی که در مسأله خمر و خل مطرح است با یک بیانی که ایشان اینجا ذکر می فرمایند.

خلاصۀ بیانشان این است که می فرماید: وقتی که مولا نماز جمعه را تصور می کند، برای اینکه یک حکم واقعی روی نماز جمعه بار بکند، آن چه که به عنوان موضوع در این حکم واقعی، متصور مولا است، نفس عنوان نماز جمعه است. حالا شما بفرمایید: حالات مختلفه ای که برای نماز مطرح است و نماز جمعه خودش می تواند معروض برای آن حالات واقع بشود و مقسم برای آن حالات قرار بگیرد را نیز مولا ملاحظه کرده، که نماز جمعه مثلا گاهی در دار واقع می شود، گاهی در بیابان واقع می شود، گاهی در مسجد واقع می شود، گاهی مثلا در زماننا هذا در مصلی ها انجام می گیرد، لکن اینها حالاتی است که برای خود نماز جمعه