سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 129

این بود که معنای قصد قربت این است که انسان مأمور به را بداعی امر متعلق به این مأمور به انجام بدهد. عبادی بودن صلاه به این معنی است که باید صلاه به داعویت امر متعلق به صلاه در خارج تحقق پیدا بکند، و اگر داعی و محرّک، غیر از امر متعلق به آن باشد، «لا یکون عبادیا».

بعد این بحث واقع شد که اگر قصد قربت به معنای اتیان بداع الامر باشد، آیا مولای آمر می تواند قصد قربت به این معنا را در متعلق امر اخذ کند؟ یعنی در«أَقِیمُوا الصَّلاهَ» همان طوری که سایر اجزا و شرایط، بعنوان جزئیت و قیدیت مطرح هستند، این مسأله داعویت امر هم بعنوان جزئیت یا قیدیت مطرح باشد و در متعلق امر اخذ شده باشد.

اینجا مرحوم محقق خراسانی صاحب کفایه شدیدا با این معنا مخالف بودند و مدعی استحالۀ آن بودند که قصد قربت به معنای داعویت امر در ردیف سایر اجزا، مثل رکوع و سجود و سایر قیود، مثل طهارت از حدث و خبث، در متعلق امر، مدخلیت داشته باشد. و علت استحاله را این ذکر می کردند؛ مسأله داعویت امر، یک چیزی است که از خود امر، تأخّر دارد. باید امری وجود داشته باشد تا داعویت امر تحقق پیدا کند، و اگر ما بخواهیم به همان داعویت در مأمور به اخذ کنیم، معنای اخذ در مأمور به، این است که در رتبه متقدمۀ بر امر باشد، و چیزی که در رتبه متأخرۀ از امر است را چطور می شود در ردیف سایر اجزاء و شرائط، در رتبه متقدمه بر امر قرار بدهیم؟ بخلاف مسأله رکوع، بخلاف مسأله سجود، بخلاف مسأله وضوء و طهارت از حدث زیرا اینها یک مسائلی نیستند که در رتبه متأخره از امر«أَقِیمُوا الصَّلاهَ» باشند لذا هیچ مانعی ندارد اینها در متعلق اخذ بشود، اما مسأله قصد قربت به معنی داعویت امر که عنوان داعویت امر در رتبه متأخرۀ از امر است، کیف یعقل که در ردیف سایر اجزاء و شرایط بتواند در رتبۀ متقدمۀ بر امر واقع بشود؟ لذا ایشان در آنجا شدیدا این معنا را دنبال کردند و فرمودند که محال است قصد قربت به این معنا در متعلق امر بتواند اخذ بشود.

امکان تعلق امر به قصد قربت

ما در آنجا این حرف را نپذیرفتیم و گفتیم: مانعی ندارد و خلاصه و اجمال جواب صاحب کفایه این است که کأنّ یک خلطی در کلام ایشان واقع شده است. این چیزی که در رتبۀ متأخرۀ از امر است، یک داعویت خارجی امر است؛ یعنی امر بوجوده الخارجی و بعد از تحقق، اگر بخواهد داعویت داشته باشد، داعویت بدون تحقق امر، نمی شود بلکه باید خارجیت و