سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 132

مشکوکه الحکم موضوع برای حکم ظاهری قرار می گیرد و موضوع برای عنوان عدم وجوبی است که روایت زراره دلالت بر آن می کند.

خلط بین وجود خارجی و وجود ذهنی

عرض کردیم که این حرف، درست نیست زیرا شما مقام خارج را با مقام تصور که وجود ذهنی است - و در مقام موضوعیت موضوع، همین وجود ذهنی نقش دارد، نه وجود خارجی - خلط کرده اید. آن تغایر اینجا تحقق پیدا نمی کند.

به عبارت دیگر: همان طوری که در موضوع حکم واقعی، عناوینی از قبیل وقوع نماز جمعه در مسجد یا وقوع نماز جمعه در دار، اینها به عنوان اطلاق در موضوعیت نماز جمعه برای حکم واقعی، نقش دارد، عنوان معلومیت و مشکوکیت هم همین حکم را دارد.

مشکوکیت خارجیه، متأخر از واقع است. مسأله ما نحن فیه با مسأله داعویت امری که مرحوم آخوند ذکر کردند هم فرق دارد که در جواب دوم ان شاء الله عرض می کنیم. اما قبل از جواب دوم، مسأله این است که وقتی که مولی صلاه جمعه را به عنوان حکم واقعی موضوع برای حکم واقعی قرار می دهد، علی ما حققنا هیچ فرقی بین آن اوصافی که نماز جمعه فی نفسها می تواند متصف به آن اوصاف باشد و بین اوصافی که بعد از تعلق الحکم بها آن اوصاف را پیدا می کند - مثل عنوان معلوم الحکم بودن، مشکوک الحکم بودن، که مشکوک الحکم بودن، موضوع برای حکم ظاهری است - نیست.

لذا اگر شما بخواهید به این طریق(از راه تغایر موضوع) بین حکم ظاهری و واقعی جمع بکنید درست نیست.

البته عنوان مشکوکیت در موضوع حکم ظاهری اخذ شده است، امّا مقتضای اطلاق حکم واقعی این است که این مشکوک الحکم بودن در موضوع حکم واقعی هم داخل است. لذا در صلاه الجمعه مشکوکه الحکم یجتمع حکمان: هم حکم واقعی متعلق به نماز جمعه که به حسب حالات و اوصاف و عناوین اطلاق دارد«و من جمله تلک العناوین و تلک الاوصاف کونها مشکوکه الحکم» و فرض این است که حکم ظاهری هم روی همین صلاه جمعه مشکوکه الحکم بار شده است. پس در مورد صلاه جمعه مشکوکه الحکم، حکم واقعی عبارت از وجوب است و حکم مقتضای اماره و قیام خبر واحد، عدم الوجوب است«و کیف الجمع بین الحکمین؟» چطور بین این دو شما می توانید جمع کنید؟