سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 144

نه جعل تأسیسی. ما یک اماره شرعیۀ معتبره ای که پیش عقلا اماریت و اعتبار نداشته باشد نداریم البته عکسش وجود دارد، بعضی از امارات معتبرۀ عقلائیه هست که شارع آنها را اعتبار نکرده، اما از این طرف، یک اماره معتبرۀ شرعیه ای داشته باشیم که پیش عقلاء اعتبار نداشته باشد، چنین چیزی نداریم.

ملاک عمل عقلا به امارات معتبره

لذا ایشان می گوید: ما سراغ عقلاء می آییم. وقتی که عقلاء به یک امارۀ معتبرۀ پیش خودشان مثل خبر ثقه برخورد می کنند، چه معامله ای با خبر ثقه دارند و چه عنوانی برای خبر ثقه قائل هستند؟ نحوۀ برخوردشان با خبر ثقه به این کیفیت است: درست است که خبر ثقه برای عقلاء، افاده علم نمی کند، و با وجود خبر ثقه، احتمال مخالف بودن این خبر با واقع هم وجود دارد، لکن عقلاء عملا این احتمال را القاء می کنند و وجود آن را کالعدم قرار می دهند.

حالا که شارع هم روی همین خبر صحه گذاشته و همین خبر ثقه را در باب شرعیات و نقل احکام از أئمۀ معصومین(علیهم السلام) معتبر قرار داده، معنایش این است که شارع می خواهد بگوید: کانّ من در جوّ شرع لباس قطع به این خبر ثقه می پوشانم؛ یعنی احتمال مخالف بودن این خبر ثقه با واقع را الغا می کنم و به تعبیر دیگر: در جوّ شرع، جنبۀ کاشفیتش از مرحلۀ نقص به کمال می رسد.

خبر ثقه مثل یقین نیست که کاشفیت تامه داشته باشد. خبر ثقه حداکثر مفید مظنه است و مظنه هم کاشفیت ناقصه دارد امّا وقتی که شارع ظن حاصل از خبر ثقه را حجت قرار داد، کانّ به این برمی گردد که عنوان کاشفیت را یک کاشفیت تامّه قرار داده و خبر ثقه کانّ به عنوان یک قطع در جوّ شرع، تجلّی پیدا می کند با پشتوانۀ اعتبار شارع و لو اعتبار امضائی نه اعتبار تاسیسی. پس همین مقدار که شارع پیروی خبر ثقه را در جوّ شرع امضاء می کند، همان چیزی که بین عقلاء متداول و معمول است، این برگشت به این می کند که کانّ شارع خبر ثقه را به منزلۀ قطع قرار داده است، کاشفیتش را به حدّ کمال رسانده است و مسأله کشفش را تتمیم کرده(که کلمه تتمیم در عبارت ایشان مکرر به چشم می خورد.)

لذاست که می فرمایند: در بحثی که در کتاب القطع گذشت که آیا امارات جانشین قطع موضوعی می شود یا نه؟ آنجا گفتیم که قطع موضوعی که در موضوع اخذ شده، اگر اخذش به عنوان صفتیت نباشد بلکه اخذش به عنوان طریقیت و کاشفیت باشد(با این که در موضوع