سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 145

اخذ شده امّا از نظر آمر، روی حیث کاشفیت و طریقتش در موضوع نقش دارد) امارات معتبرۀ شرعیّه جانشین چنین قطعی می شود با اینکه در موضوع حکم، عنوان قطع مطرح است، لکن آن حیثش که حیث کاشفیت و طریقیت است به ضمیمۀ این که شارع به لحاظ اعتبار این امارۀ معتبره، جنبۀ کاشفیتش را تتمیم و تکمیل کرده، لذا اماره این چنینی جانشین قطع موضوعی با این خصوصیت می شود.

مشابهت قطع و امارات در جوّ شرع

بعد ایشان می گوید: ما نتیجه می گیریم که در جوّ شرع، همان حکم قطع بر امارات بعد الاعتبار بار می شود«یعامل معه معامله القطع». اگر با اینها معامله قطع می شود، آن وقت ما در بحث خودمان در مسأله جمع بین حکم ظاهری و واقعی، نتیجه گیری می کنیم و می گوییم: اگر نماز جمعه به حسب واقع واجب باشد، لکن شخصی قطع پیدا کرد که«صلاه الجمعه لیست بواجبه» شما در مورد قطع چه گونه این مسأله را حل می کنید؟ راه حلّ شما این است که اگر کسی قطع پیدا کرد به عدم وجوب نماز جمعه، چنین کسی در قطعش خطا رفته، نه این که به دنبال این قطع، یک حکم به عدم وجوب ثابت شده تا بعد بگوییم: چگونه بین این حکم به عدم وجوب و حکم به وجوب واقعی، جمع کنیم که از یک طرف، واقع، وجوب نماز جمعه است و از یک طرف، این شخص قطع پیدا کرده است به عدم وجوب نماز جمعه؟ آنجا راه حلش این است که می گویید: به دنبال قطع به عدم وجوب، یک حکم به عدم وجوب جعل و متولد نمی شود، فقط این مقدار است که این قطع، مخالف با واقع است، «و اذا کان القطع مخالفا للواقع» فقط عنوان معذّریت در آن مطرح است؛ یعنی«هذا الشخص یکون معذورأ لا یستحق العقوبه علی مخالفه الواقع» اما این که به دنبال این قطع، یک حکم واقعی به عنوان عدم وجوب در کار باشد تا بعد به فکر فرو برویم که بین این عدم وجوب و وجوب واقعی نماز جمعه چگونه جمع کنیم؟ چنین مسائلی در باب قطع وجود ندارد.

وقتی چنین شد و بعد از آن که شارع خبر ثقه را در جوّ شرع و لو امضاء معتبر کرد، معنایش این است که خبر ثقه به عنوان یک قطع، مطرح است؛ یعنی شارع تعبّدا خبر ثقه را قطع می بیند و با دیدۀ تعبّدی قطع، به خبر ثقه نگاه می کند. وقتی با این دید به خبر ثقه نگاه کرد، حالا اگر زراره عدم وجوب نماز جمعه را روایت کرد، آیا معنایش این است که در مورد خبر زراره به علت اخبارش به عدم وجوب نماز جمعه، ما یک حکمی داریم که آن حکم عدم وجوب است