سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 15

اللیل مستحبا، ای متثفه بالاستحباب».

پس قصد وجه گاهی به عنوان غایت تفسیر شده و گاهی به عنوان توصیف تفسیر شده است. اما دیگر معنای مسألۀ تمیز، مربوط به قصد نیست. معنای تمیز این است که این عملی که مکلّف انجام می دهد باید پیش او مشخص باشد و متمیز باشد که«انه هو مأمور به». در حقیقت، مأمور به از غیر مأمور به متمیز و متشخص باشد.

بعد گفته اند: در اینجایی که کسی می خواهد در مسألۀ نماز ظهر و نماز جمعه احتیاط بکند، با اینکه فرضا از امتثال تفصیلی هم تمکّن دارد، لکن بجای اینکه سراغ امتثال تفصیلی برود، به امتثال علمی اجمالی؛ یعنی احتیاط اکتفا می کند، در اینجا نماز جمعه را که می خواند، چطور قصد وجه را رعایت می کند؟ نه به صورت غایت و نه به صورت صفت، نمی تواند بگوید: نماز جمعه را«أصلیها لوجوبها» نماز ظهر را هم که بعدا می خواند نمی تواند بگوید:

أصلیها لوجوبها» اما اگر برود و راه را پیدا بکند و مأمور به را به دست بیاورد، هر کدام از اینها که به عنوان مأمور به مبیّن شد، آن را«لوجوبها» انجام می دهد.

در باب توصیف هم همین طور است و کذا در تمییز هم همین طور است؛ کسی که نماز ظهر و جمعه را با هم می خواند«لا یکون مأمور به عنده متعینا و متمیزا» بخلاف آن کسی که برود و واقع را علما یا بالحجه المعتبره الشرعیه پیدا بکند، او مأمور به را مشخصا و معینا ملاحظه می کند. این یکی از ادله ای است که اقامه شده است.

عدم تطبیق دلیل با مدعای مستدل

در جواب از این دلیل، اولین حرفی که باید زد، این است که این دلیل با مدعا تطبیق ندارد برای اینکه مدعا این است که احتیاط، امکان دارد، لکن می خواهیم ببینیم آیا این شیء ممکن، جایز است یا نه؟ جواز آن هم به همان معنایی که در جلسه قبل ذکر کردیم است: آیا می شود در مقام امتثال به احتیاط ممکن اکتفاء کرد یا نمی شود اکتفاء کرد؟ پس موضوع دلیل، احتیاط ممکن است؛ یعنی مدعا و بحث روی جواز و عدم جواز آن است اما این دلیلی که شما ذکر کردید - به اصطلاح - منع صغرا می کنید، اما به کبرا کاری ندارید. شما می گویید: احتیاط، امکان ندارد. می گوییم: چرا امکان ندارد؟ می گویید: برای اینکه نمی شود همه خصوصیات معتبره در عبادت را در احتیاط رعایت کرد. پس معنای این، عدم امکان احتیاط است و بحث صغروی است، مطلبی است در رابطۀ با صغرا، در حالی که بحث ما روی کبرای مسأله است، و