سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 164

وجوب احتیاط بکند.

اما فرض دیگرش که گاهی مصلحت واقع آنقدر اهمیت ندارد که در صورت شک، شارع بعنوان متمم، جعل احتیاط بکند، بلکه نقطۀ مقابل، به عنوان مأمّن به لسان حدیث«رفع ما لا یعلمون» یا به لحاظ حلیتی که از قاعدۀ حلیت استفاده می شود که مستندش«کلّ شی لک حلال» است به این لسانها برای مکلّف یک راه فراری درست می کند و یک مأمّن از عذاب، مأمّن از عقوبتی در اختیار مکلّف می گذارد، اینجا ما چه کنیم؟ به چه کیفیت بین حدیث رفع و بین حکم واقعی جمع بشود؟ اگر شرب توتون بحسب واقع، حرام است، لکن این حرمت «مجهوله للمکلف» و بلحاظ این مجهولیت، حدیث رفع می گوید: «رفع ما لا یعلمون» چگونه بین این رفع و بین آن حرمت واقعی که روی شرب توتون جعل شده جمع کنیم؟

مقتضای واقعی حدیث رفع از نظر محقق نائینی(ره)

این برای این است که شما در معنای حدیث«رفع» درست دقت نکرده اید. شما خیال کرده اید که معنای«رفع ما لا یعلمون» یعنی همان حکم واقعی حرمت شرب توتون کنار می رود که کاّن شرب توتون، حرمت واقعیه نداشته باشد لذا می گویید: چطور می شود که از نظر واقع، حرمت داشته باشد و از نظر حدیث رفع، مغایر و مقابل با آن حرمت، مطرح باشد؟! معنای حدیث رفع این است که آن واقع و حکم واقعی سر جای خودش محفوظ است، منتها مخالفت آن حکم واقعی مستتبع عقاب نیست. شارع می توانست در این فرض هم مثل فرض اول، ایجاب احتیاط کند، اما دید که آن مصلحت و یا مفسدۀ واقعیه آنقدر بالا نیست که حتی در صورت شک، لازم الرعایه باشد، لذا در قالب حدیث رفع فرمود: اگر حکم واقعی برای شما مجهول ماند، مخالفتش«لا یستتبع عقابا» و من در مورد این، جعل احتیاط نکردم. ایجاب احتیاطی که موجب رسیدن به آن واقع و احراز واقع باشد در اینجا وجود ندارد.

تشابه حدیث رفع با قاعدۀ قبح عقاب بلابیان

بعد می فرماید: حدیث رفع عینا مثل قاعده قبح عقاب بلابیان، که دلیل برائت عقلیه است می باشد. در برائت عقلیه که مستندش قاعدۀ قبح عقاب بلابیان است هیچ کسی این حرف را نزده که این قاعدۀ قبح عقاب بلابیان با حرمت واقعیۀ شرب توتون منافات دارد. آیا در ذهن شما چنین مسأله ای آمده است که قاعدۀ قبح عقاب بلابیان با حرمت واقعیه شرب توتون