سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 165

نمی سازد؟ چنین چیزی نیست بلکه آن حرمت سر جای خودش محفوظ است، منتها این قاعده با توجه به همان حرمت می گوید: چون این حرمت به گوش شما نخورده و برای شما بیانی از قبل مولی در رابطۀ با این حرمت نیامده، لذا در رابطۀ با مخالفت آن، چوب و فلکی در کار نیست، اما حالا که چوب و فلکی در کار نیست، معنایش این نیست که حکم واقعی هم وجود ندارد، معنایش این نیست که این با حکم واقعی مغایرت دارد. اصلا این قاعدۀ قبح عقاب بلابیان بر معنای وجود حکم واقعی آمده، و الاّ اگر در حکم واقعی شرب توتون حرمت نباشد، این مورد برای قاعدۀ قبح عقاب بلابیان باقی نمی ماند. اگر حکم واقعی یک شیئی عبارت از حلیت باشد، آیا قاعده قبح عقاب بلابیان در چنین موردی می تواند نقشی داشته باشد یا اینکه قاعده قبح عقاب بلابیان می گوید: اگر حکم به حسب واقع، حرمت باشد و مخالفت حکم تحریمی مستتبع عقوبت است، من عقل حکم می کنم که چون این حرمت به شما نرسیده و حجتی بر این حرمت، قائم نشده، قبیح است که مولی در مقابل مخالفت این حرمت واقعیه، کسی را مورد مواخذه و عقوبت قرار بدهد.

پس همان طوری که قاعده قبح عقاب بلا بیان هیچ گونه مغایرت و تضادی با حکم واقعی ندارد، بلکه قاعدۀ قبح عقاب بلا بیان نه تنها تضاد ندارد، با رعایت همان و در رتبه متاخرۀ از همان حکم واقعی از طریق عقل مطرح است. ایشان می فرماید: حدیث رفع هم همین است.

حدیث رفع یک مطلبی زائد بر قاعده قبح عقاب بلابیان ندارد. پس چطور کسی می تواند ادعا کند که حدیث رفع با حرمت واقعیه شرب توتون نمی سازد؟ اگر با قاعده قبح عقاب بلا بیان سازش نداشته باشد، حدیث رفع هم ندارد، و حیث اینکه این قاعده، کاملا سازش دارد، پس حدیث رفع هم همین معنی و مفاد قاعده قبح عقاب بلا بیان را ایفا می کند.

جمع بین حکم واقعی با قاعدۀ حلیت

اما در رابطه با قاعده حلیت؛ اینکه دیگر مسأله رفع عقوبت نیست، این دیگر عقاب بلا بیان نیست، این جعل حکم است. «کل شیء شکّ فی حلیته و حرمته، فهو لک حلال» جعل لکم اثباتی حلیت در مورد مشکوک الحلیه و الحرمه است. این را چطور با حکم واقعی شرب توتون اگر عبارت از حرمت باشد جمع می کنیم؟ بالاخره موضوع در هر دو، شرب توتون است، موضوع، تعدد پیدا نکرده، بحسب حکم واقعی، محکوم به حرمت است، بحسب قاعده حلیت، محکوم به حلیت است«و کیف الجمع بین الحلیه و الحرمه فی موضوع واحد و