سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 17

قربت، یک چیزی به نام قصد الوجه معتبر باشد، یا چیزی به عنوان تمییز اعتبار داشته باشد، دلیلی بر این قائم نشده است.

لزوم دور از اخذ قصد قربت در متعلق امر نزد محقق خراسانی

منتها مرحوم آخوند در کتاب کفایه در همان اوائل بحث توصلی و تعبّدی، - چون ایشان برخلاف آن بحثی که ما گذراندیم، معتقد هستند که قصد قربت اگر به معنای اتیان مأمور به بداعی امتثال امره باشد، (قصد قربت را اینجوری معنا کنید، نه آن معنای ظاهری که دارد؛ کون الشیء مقربا، کونه حسنا، کونه ذات مصلحه) معنای قصد قربت این باشد که انسان نماز را به داعویت امر و به محرکیت امر اتیان بکند - ایشان آنجا فرمودند که اگر معنای قصد قربت، یک چنین معنایی شد، آن وقت یک خصوصیتی پیدا می کند و آن خصوصیت این است که این قصد قربت در ردیف سایر اجزاء و شرائط عبادت، نمی تواند در متعلق امر واقع بشود برای اینکه به نظر ایشان مستلزم دور است چون سایر شرائط و اجزاء عبادت مثل رکوع، سجود، قرائت، تشهد و امتثال ذلک، واقعیتشان بر صدور امر من ناحیه المولی توقفی ندارد.

به عبارت دیگر: اینها در رتبۀ متقدمۀ بر امر هستند، رکوع چون متعلق امر است، در رتبۀ قبل الامر واقع شده است، سجود در رتبه قبل الامر است، و سایر اجزاء و شرائط هم حتی در باب شرائط که تقیّد به آن شرائط مطرح است، مثل تقیّد صلاه به طهارت از حدث و طهارت از خبث است، اینها در رتبه متقدمۀ بر امر است، لذا در«صل مع الطهاره» صلاه مع الطهاره، متعلق امر واقع می شود، و همان طوری که صلاه رتبه بر امر تقدم دارد، تقیّد صلاه به اینکه با طهارت باشد و معیّت با طهارت داشته باشد، نیز بر امر تقدم دارد. پس سایر اجزاء و شرائط این طور است؛ اما اگر قصد قربت را به معنی داعویت امر قرار بدهیم، دیگر داعویت امر نمی شود در رتبه متقدمۀ بر امر باشد. داعویت امر، یک چیزی است که متأخر از امر است و رتبه آن از امر، تأخر دارد.

البته ما این را نپذیرفتیم، لکن ایشان روی این مبنای خودشان فرموده اند: اگر ما در یک واجبی که اصل وجوب آن از ناحیه شارع به ما رسیده و مسلّم است، لکن نمی دانیم که این واجب تعبّدی است و قصد قربت در آن معتبر است یا واجب توصلی است و بدون قصد قربت هم غرض مولا حاصل می شود، اینجا جایی نیست که ما بتوانیم به اطلاق لفظی دلیل مأمور به تمسک بکنیم. اگر شک کردیم«فی انّها عباده ام واجب توصلی» نمی توانیم به اطلاق