سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 19

قصد قربت(به نظر ایشان) امکان ندارد، پس اطلاق هم قابل تمسک نیست و اگر در شرائطی قرار گرفتیم که دستمان از اطلاق لفظی کوتاه شد و اطلاق مقامی هم نبود ما بودیم و شک در اعتبار و عدم اعتبار، آن وقت اینجا مورد بحث است که آیا اصاله البرائه جریان پیدا می کند؟ یا اصاله الاشتغال جریان پیدا می کند؟

عین این مباحث، در مسأله قصد وجه و تمییز هم جریان دارد؛ ما می گوییم: این قصد وجه و همین طور تمییز اگر چیزی باشد که شارع نتواند در مأمور به اخذ بکند، پس دست ما در این قبیل موارد از اطلاق لفظی کوتاه می شود و نوبت به اطلاق مقامی می رسد. اگر اطلاق مقامی به آن معنایی که عرض کردید وجود داشته باشد، از اطلاق مقامی مسألۀ عدم اعتبار قصد وجه و تمییز را استفاده می کنیم و اگر اطلاق مقامی وجود نداشته باشد، همان مسأله جریان پیدا می کند که با مراجعه به اصل عملی آیا اصل عملی در اینجا عبارت از اصاله البرائه است؟ یا اصل عملی در اینجا عبارت از اصاله الاشتغال است؟

اعتبار قصد قربت در عبادات و فرق آن با قصد وجه و تمییز

لکن مسأله ای که هست این است که در عبادیت عبادات، مسألۀ اعتبار قصد قربت، یک مسأله ای است که یک فارق مشخص بین عبادت و غیر عبادت است. از هر عوامی هم بپرسی که فرق بین غَسل و غُسل چیست می گوید: در غسل، قصد قربت اعتبار ندارد، اما در غسل، قصد قربت اعتبار دارد. اما علاوۀ قصد قربت، یک چیزی به نام قصد وجه و تمییز که توده مردم نسبت به آن بی توجه هستند و مغفول عنه عامه مکلفین است، اگر در عبادت اعتبار داشته باشد، نیاز به یک بیان روشنی دارد، باید شارع مردم را بر مدخلیت چنین امری تنبیه و آگاه کند و حیث اینکه ما نمی بینیم که در جایی، در حدیثی، روایتی، اشاره ای به اعتبار قصد وجه و تمییز شده باشد، عدم مدخلیت و عدم اعتبار را استفاده می کنیم.

فبالنتیجه اگر کسی بخواهد از این راه، سدی برای احتیاط در باب عبادات ایجاد کند، این دلیل هم نمی تواند سد برای این معنا باشد و اثبات کند که در عبادات با قطع نظر از اشکال اول، احتیاط لا یجوز و لا یمکن الاکتفاء به.

پرسش:

1 - معنای قصد وجه را بیان کنید.