سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 204

دلالت بر حرمت اسناد الی اللّه بغیر علم می کند مثل این آیه شریفه«وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَهً قالُوا وَجَدْنا عَلَیْها آباءَنا وَ اللّهُ أَمَرَنا بِها» و ذیلش این است«لم تقولون علی اللّه ما لا تعلمون» توبیخ بر این معناست که چیزی را که نمی دانید چرا به خداوند تبارک و تعالی نسبت می دهید؟! آیا این مسألۀ تشریع است یا این مسأله«تَقُولُونَ عَلَی اللّهِ ما لا تَعْلَمُونَ» یک عنوان دیگری است غیر مسألۀ«ادخال ما لیس من الدین فی الدین» یا«اخراج ما یکون من الدین عن الدین»؟ پس در اینجا دو عنوان هست؛ یک عنوان، واقعیت در موضوعش اخذ شده و علم و جهل هیچ گونه مدخلیتی ندارد، یک عنوان هم در موضوعش«عدم العلم و اسناد ما لم یعلم الی اللّه تبارک و تعالی» اخذ شده است.

بررسی امارۀ مشکوکه الحجیه از جهت اسناد الی الله

تصادفا در امارۀ مشکوکه الحجیه اگر ما در همان بادی نظر و به همان جهت ابتدایی به این امارۀ مشکوکه الحجیه نگاه کنیم، داخل در همان اسناد«ما لم یعلم کونه من اللّه الی اللّه» است.

اگر شک در حجیت یک اماره ای داریم، بخواهیم مسأله حجیت را به شارع نسبت دهیم، به ما می گویند و مؤاخذه می کنند که«لم تقولون علی اللّه ما لا تعلمون»؟ شما که نمی دانستید این اماره، حجیت شرعیه دارد یا ندارد، حق ندارید حجیت این امارۀ مشکوکه الحجیه یا مفاد این امارۀ مشکوکه الحجیه را به شارع نسبت بدهید.

در اینجا نیازی به استصحاب نیست و مجالی هم برای استصحاب نیست برای اینکه عرض کردیم که مجرد شک موضوع استصحاب نیست بلکه شک با توجه به حالت سابقۀ متیقنه موضوع آن است و الا اگر حکم روی نفس شک بار شد دیگر«لیس مجال للاستصحاب». مثل آن مثالی که مرحوم شیخ در جلسه قبل در رابطۀ با قاعده اشتغال ذکر می فرمودند که اینطور نیست که در موارد قاعدۀ اشتغال یک کسی بگوید: استصحاب عدم اتیان به نماز ظهر و عصر جاری می شود و استصحاب هم بر قاعدۀ اشتغال تقدم دارد ولو اینکه مفاد و محتوایش یک امر باشد بلکه تا شما شک کنید که نماز ظهر و عصر را خوانده اید یا نه، همان اشتغال یقینی، مقتضی و مستدعی برائت یقینیه است و گریبان شما را می گیرد. پس اگر ما در مورد امارۀ مشکوکه الحجیه روی عنوان اسناد الی اللّه بغیر علم تکیه کنیم، حق با مرحوم شیخ است که هیچ نیازی به جریان استصحاب عدم حجیت نیست، شبیه همان قاعدۀ اشتغال.