سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 229

این قرینه را ذکر کند، اینجا یک اصلی داریم که در همۀ کلمات جریان پیدا می کند به نام:

«اصاله عدم الخطأ و عدم الاشتباه» در خود لفظ اسد هم همین است. اگر شما احتمال دادید که این می خواسته بگوید: «رأیت ذئبا»، لکن اشتباها گفت: «رأیت اسدا»، اگر این احتمال درباره استعمال متکلم جریان پیدا کرد، شما چه می گوئید؟ رفیق شما اخبار می کند به اینکه دیشب زید آمد منزل ما«جائنی زید» لکن شما احتمال می دهید که او اشتباه کرده، عمرو آمده منزل او و او می خواسته«جائنی عمرو» بگوید، لکن اشتباها زید را ذکر کرده است. اینجا بالاخره باید مبتنیا بر یک اصل، کلام را از دائره این احتمال بیرون بیاوریم و آن اصاله عدم الخطا و الاشتباه است.

همان طوری که در اصل استعمال لفظ اسد با احتمال اینکه شاید می خواسته بجای کلمه اسد، کلمه ذئب را بگوید، لکن اشتباها کلمه اسد را ذکر کرده، اصاله عدم الخطا و عدم الاشتباه جاری می شود، آنجائی هم که شما در استعمال لفظ اسد تردیدی ندارید، لکن نمی دانید و احتمال می دهید می خواسته دنبال لفظ اسد، یک«یرمی» را ذکر کند، اما یادش رفت یا اشتباه کرد و کلمۀ«یرمی» را ذکر نکرد، همین جا هم اصاله عدم الخطاء و اصاله عدم الاشتباه جریان پیدا می کند.

پس در نتیجه اگر متکلم گفت: «رأیت اسدا» و شما این احتمال را دادید، بالاخره کلام «یحمل علی المعنی الحقیقی»، منتها روی مبنای مشهور با اتکال بر اصاله الحقیقه«یحمل علی المعنی الحقیقی» و روی مبنای غیر مشهور که مقتضای تحقیق است، روی اصاله عدم الخطاء و عدم الاشتباه«یحمل علی الحقیقه»، و هر دو فرض در آنجائی است که مراد استعمالی، مشکوک باشد.

بررسی جریان اصاله عدم القرینه

اما اگر در یک جائی، مراد استعمالی، روشن است مثل اینکه گفت: «رأیت اسدا یرمی» دیگر روی مبنای مشهور، نه جائی برای اصاله الحقیقه مطرح است و نه جائی برای اصاله عدم الخطاء و الاشتباه مطرح است، مگر اینکه احتمال بدهید که«یرمی» را اشتباها آورده و کلمه «یرمی» را هم آورده. می خواسته بگوید: «رأیت اسدا» که در جنگل مشغول مثلا فرار بود، بجای این صفت، کلمۀ«یرمی» را ذکر کرده است، که در همه این موارد مسالۀ عدم الخطاء و عدم الاشتباه که نه استصحاب باشد، بلکه یک اصل عقلائی است، و الاّ استصحاب که یک