سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 232

یک مبنا هم اصاله عدم الخطاء و الاشتباه پیاده می شود، و اگر بخواهند در رابطۀ با مراد جدی که معنای اصاله الظهور این است که اصل، این است که این ظاهر، یعنی این مراد استعمالی، مراد جدّی متکلم به این کلام است استفاده کنند، این همان اصاله تطابق بین الارادتین است و دیگر اصل دیگری بنام اصاله الظهور نداریم و اینکه در مسالۀ حجیت ظواهر بحث می کنیم، معنای حجیّت ظواهر هم همین است؛ اصل این است که ظاهر؛ یعنی مراد استعمالی، مطابق للمراد الجدّی، لذا روی استناد حجیت ظواهر معنای ظاهر را به گردن متکلم تحمیل می کنیم و می گوئیم: ارادۀ جدی تو به این معنی متعلق شد و اگر توجیه هم کند نمی پذیریم، مثل اینکه خدای نکرده یک کسی دشنام می دهد، کلامش ظهور در سبّ دارد، اصاله التطابق هم اقتضا می کند که مراد جدیش همین باشد، لذا اگر بعد توجیه کند که مراد جدی من سبّ شما نبود، این توجیه، قابل قبول نیست و با استناد به حجیّت ظواهر، این توجیه را نمی پذیریم. در نتیجه، اصاله الظهور مطرح در کلام مرحوم محقق خراسانی در رابطۀ با ارادۀ جدّی، غیر از همان اصاله التطابق، چیز دیگری نمی تواند باشد.

خصوصیت کلمات معصومین از نظر جریان اصول لفظیه

دربارۀ روایات یک نکته ای هست و آن اینکه یک وقت زراره یک مطلبی را از امام صادق(علیه السلام) می شنود، اینجا دو خصوصیت وجود دارد؛ یکی اینکه زراره به گوش خودش مطلب را از امام صادق شنیده، اینجا اگر زراره تردید بکند در اینکه آیا مراد استعمالی امام با مراد جدّیش دوتا هست یا نه؟ همان اصاله التطابق، مطرح می شود. اما در رابطۀ با مراد استعمالی، دیگر اینجا جای تردید نیست، دیگر آن احتمالی که در«رأیت اسدا» جریان داشت نمی آید که شاید متکلم اشتباها و نسیانا قرینه«یرمی» را نیاورده، در رابطه با متکلم معصوم که نه تنها معصوم از ذنوب صغیره و کبیره است، بلکه معصوم از خطا و اشتباه است مخصوصا در رابطه با بیان احکام الهیه که باید از آنها گرفته شود.

پس اگر زراره یک مطلبی را از امام صادق شنید، در مراد استعمالی نمی تواند تردید داشته باشد اما در مراد جدّی و لو به سبب احتمال تقیه و امثال ذلک می تواند تردید داشته باشد. اینجا در صورتی که قرینه ای وجود نداشته باشد، اصاله التطابق حاکم است و حکم می کند به اینکه بین الارادتین تطابق وجود دارد. اما در رابطۀ با ما که کلام امام را با چند واسطه برای ما نقل کرده اند، با قطع نظر از این جهت اول که گفتیم: باید ثابت بشود که کلام امام است و راه ثبوتش