سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 242

آنجائی که در غیاب انسان به مخاطب دیگری اهانت به انسان می کند و دشنام می دهد، بگوئیم:

کلامش حجیت ندارد برای اینکه مقصود به افهام، شخص ثالثی بوده و خود این کسی که در موردش دشنام داده شده«لم یکن مقصودا بالافهام»! با همان تعبیر و دشنام و عبارت در یک مورد بگوئیم: حجیت دارد و منشأ آثار و ترتیب اثر است، و در مورد دیگر نه؟! این مطلبی است که عقلا هیچ گونه موافقتی با آن ندارند.

مؤیّد فقهی برای عدم فرق بین«من قصد افهامه» و غیر آن

از نظر فقهی هم مواردی هست که همین معنا را تأیید می کند؛ یک وقت کسی خودش می آید نزد حاکم شرعی اقرار می کند که من فلان مبلغ را مدیون به زید هستم، در این صورت بلا اشکال، حاکم به مقتضای«اقرار العقلاء علی انفسهم جائز» حکم می کند به مدیون بودن او برای زید. اما گاهی از اوقات مسأله اینطور است که این مقرّ، در نزد دیگران اقرار کرده و دو شاهد عادل اقرار او را شنیده اند و این دو شاهد می آیند در حضور حاکم، شهادت به اقرار می دهند که بلی ما از این شخص شنیدیم که اقرار کرد که فلان مبلغ به زید بدهکار و مدیون است. آیا حاکم شرع بر طبق شهادت این بیّنه به اقرار این مقر، حکم نمی کند؟ بلا اشکال حکم می کند در حالی که اینجا جای این حرف هست که بگوید: چون اقرار در غیر محضر حاکم شرع بوده و مقصود به افهام، حاکم شرع نبوده، «لا یکون حجه»! بخلاف آن صورت اول که خودش مستقیما می آید نزد حاکم شرع اقرار به مدیون بودن می کند. از نظر فقهی فرقی بین این دو مورد نیست که مقر عند الحاکم اقرار بکند یا نزد شاهد عادل اقرار بکند و آن دو شاهد اقرارش را به حاکم شرع منتقل بکنند. علی ایّ حال اقرار ثابت می شود و حاکم شرع بر طبق اقرار، حکم می کند«بانّه مدیون». اگر اقرار نسبت به غیر من قصد افهامه، حجیت نداشته باشد، بر فرض اینکه به شهادت این بیّنه اقرار ثابت بشود، لکن ظاهر این اقرار برای«غیر من قصد لا یکون حجه» پس چطور حاکم شرع، ترتیب اثر می دهد؟ این برای این است که کلامی که«له ظاهر اذا صدر من المتکلّم یکون حجه» چه هدفش از این کلام، افهام شخص خاص باشد یا نباشد، نقصی و فرقی در حجیت ظواهر بوجود نمی آورد.

پس با توجه به اینکه ملاک در حجیت، بنای عقلاست و با ملاحظه موارد، فرض کنید انسان از کنار دیوار خانه ای عبور می کند، می بیند زن و شوهر صدایشان بلند است، این به او فحاشی می کند خدای نکرده و آن به این فحاشی می کند، آیا در این گونه موارد باید بگوید که