سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 243

این جمله ای که مشتمل بر فحش است چون هر کدام مقصود به افهامشان طرف مقابل است، پس نسبت به این فردی که از کوچه عبور می کند و این فحش ها را می شنود، معلوم نیست که فحاشی وجود داشته است برای اینکه با هم حرف می زنند، طرف مقابل خودشان مطرح بوده و ظاهر کلام برای طرفش حجیت دارد، نه برای من که به صورت یک عابر از کنار آن دیوار عبور می کنم!؟ اینها یک حرفهائی است که از نظر عقلا غیر قابل قبول است و فرقی در حجیت ظواهر بین این دو صورت از نظر عقلا نیست، این اولا.

و ثانیا: ایشان از کلام خودش یک ثمره و نتیجه ای را گرفته و مترتب بر کلام خودشان کرده اند، که نمی توانیم روی قرآن و خطابات قرآنیه و روایاتی که متضمن جواب سؤال سائلین و روات است از باب حجیت ظواهر و بعنوان ظن خاص تکیه کنیم بلکه باید آنها را در دائرۀ ظن مطلق بیندازیم و از طریق مقدمات دلیل انسداد آن هم اگر تمام باشد، حجیت این ظنّ مطلق را ثابت کنیم.

بر فرضی که ما اصل تفصیل ایشان را قبول کنیم و از مناقشه اول صرف نظر کنیم و بگوئیم:

حق با شماست، بین من قصد و من لم یقصد، فرق وجود دارد، اما لازمۀ این تفصیل، این است که در برخورد با خطابات قرآنیه و با کثیری از روایاتی که در جواب سؤال وارد شده و مسأله را به صورت خطاب مطرح می کند، بگوییم: اینها هم جزء مصادیق«من لم یقصد افهامه» است و از باب حجیت ظواهر، فاقد حجیت است بلکه باید از طریق ظن مطلق یک حجیتی برای اینها درست کنیم.

خلط بین مخاطب و«من قصد افهامه»

لکن این حرف درست نیست، برای اینکه اینجا یک خلطی شده؛ فرق است بین مخاطب و بین«من قصد افهامه». اینطور نیست که کلمۀ مخاطب با«من قصد افهامه» یک معنا داشته باشد و چه بسا اصلا مخاطب، «من قصد افهامه» نیست. دیده اید انسان گاهی درون منزل در مقابل طغیان بعضی از بچه ها، بدون اینکه با آنها صحبت کند، روی خود را به طرف مادر آنها می کند و می گوید: هر بچه ای تخلّف کند، گرفتار چنان عقوبتی خواهد شد! مخاطب، مادر است، اما «من قصد افهامه» این بچه متخلفی است که دارد گوش می دهد و می شنود. بین عنوان مخاطب و«من قصد افهامه» عموم و خصوص من وجه است. گاهی مخاطب، «من قصد افهامه» هست، و گاهی مخاطب، «من قصد افهامه» نیست، گاهی«من قصد افهامه» هست و