سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 246

مطلب این است که آیا در سؤال و جواب به این صورت، من قصد افهامش همان زراره است؟ وقتی دست من و شما می افتد، ما باید دست به دامن ظنّ مطلق بشویم؟ اما از طریق حجیت ظواهر بعنوان اینکه ظواهر یکی از مصادیق ظّن خاص است، ما نمی توانیم چنین استفاده ای را داشته باشیم؟

آیا با این تقریب که من عرض کردم انصافا و وجدانا جای توهم در این روایات باقی می ماند و لو اینکه ما اصل مطلب را از مرحوم محقق قمی بپذیریم و بین من قصد و من لم یقصد، تفصیل قائل بشویم، لکن در عین حال لازمۀ این مطلب نه در رابطۀ با خطابات قرآنیه و نه در رابطۀ با روایات کثیرۀ مشتملۀ بر سؤال و جواب و تخاطب، این نیست که ما حکم کنیم به عدم حجیت این ظواهر، الاّ من بن باب ظّن المطلق؟ چنین ثمره ای بر این حرف مترتب نمی شود و اگر حجیت ظواهر هم به من قصد افهامه اختصاص داشته باشد، من قصد افهامه هیچ فرقی نمی کند.

آیا وجدانا در همین قرآن شریف می شود کسی بگوید: آیه ای که حکم را بصورت خطاب مطرح می کند مثل آیه صوم، این را دیگران نمی توانند استفاده کنند، اما آیه ای که بصورت خطاب مطرح نمی کند، می گوید: «لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» این ظاهرش برای من و شما حجیت دارد؟ آیا می شود کسی فرقی بین آیه صیام و آیه حج بگذارد، بلحاظ اینکه در آیه صیام، مسأله خطاب مطرح است، اما در آیه حج، هیچ مسأله خطاب مطرح نیست، بلکه بصورت«لِلّهِ عَلَی النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً» مطرح است؟! آیا وجدانا می شود چنین فرقی را قائل شد یا اینکه انسان با همان جنبۀ عقلائی خودش هیچ فرقی بین این دو قائل نیست؟

بررسی حجیت ظواهر کتاب الله

آخرین تفصیلی که در باب حجیت ظواهر داده شده است حجیت ظواهر قرآن است. البته این بحث هم در اصول مطرح است و هم بعنوان یکی از اصول تفسیر مطرح است، چون در باب تفسیر، یک بحثی است بعنوان اصول تفسیر، که تفسیر بر چه پایه هائی استوار است، یکی از پایه هائی که تفسیر بر آن استوار است، عبارت از حجیت ظواهر قرآن است. جمعی از اخباریین قائل شده اند به اینکه ظواهر کتاب، حجیت ندارد، در حالی که ظواهر روایات، حجیت دارد.