سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 259

مطلق و مقید را جزء خبرین متعارضین قرار بدهیم و بگوئیم: از مصادیق روایاتی است که در آنها اخبار علاجیه جاری می شود. مبنای همه این بوده که چنین مسأله ای و چنین برخوردی با عام و خاص و مطلق و مقید مطرح نیست.

یک شبهۀ دیگر هم اینجا هست و آن این است که مگر شما نگفتید که«لقائل ان یقول»:

أئمه می توانند خلاف ظاهر قرآن را برای ما بیان کنند و اگر بیان کردند، ما خلاف ظاهر را می گیریم، پس بین این دو مطلب چطور جمع می شود؟ از یک طرف می گوئید: «ما خالف قول ربّنا لم نقله» تشخیص مخالفت را هم به دست مخاطبین و آنهائی که روایات برایشان نقل شده می دهید، از طرف دیگر می گوئید که قول أئمه در رابطۀ با خلاف ظاهر یک آیه برای ما حجیت دارد؛ یعنی اگر فرمودند: ظاهر آیه در این آیه، اراده نشده، ما نمی توانیم نفی کنیم. أئمه مفسر قرآن هستند، بیاناتشان در رابطۀ با خلاف ظاهرها حجیت دارد، پس چطور بین این دو جمع می شود؟

توجیه حجیت کلام ائمه در صورت مخالفت با ظاهر قرآن

جمع بین این دو به این صورت است که بگوئیم: آنجائی که ثابت بشود که این قول، قول امام است، و لو از طریق حجیت خبر عادل، آنجا ما کلام امام را مفسّر قرآن قرار می دهیم و ظاهر قرآن را برخلاف حمل می کنیم و اینکه مراد، غیر ظاهر کتاب است. اما این ضابطه ای که أئمه بیان کرده اند، مربوط به موارد مشکوکه است، مثل اصول عملیه می ماند که موردش آنجائی است که شک در کار باشد، و الاّ آنجائی که یک امارۀ معتبرۀ شرعیه در کار باشد، دیگر نوبت به این ضابطه نمی رسد. ضابطه مربوط به موارد شک است و الا در موردی که ثابت شد و لو بخبر عادل اینکه این ظاهر قرآنی، مراد خداوند نیست و با تفسیر امام این معنی را به دست آوردیم، اینجا بلا اشکال کلام امام به منزلۀ یک قرینۀ منفصله ای است که کشف از این می کند که مراد خداوند، خلاف ظاهر بوده، و لو اینکه اگر این قرینه نبود، ما کلام را حمل بر ظاهر می کردیم و جز ظاهر، چیزی استفاده نمی کردیم. پس این نکته را هم در رابطۀ با این دلیل باید توجه کرد.

ارجاع شروط بر قرآن

شبیه این دلیل؛ یک ضوابطی در جاهای دیگر در فقه، در روایات ما مطرح است مثلا در