سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 267

کتاب بر عدم حجیت ظاهر کتاب استدلال می کنید؟ این در حقیقت مستلزم این است که وجود شیء موجب عدمش بشود، و این از محالات عقلیه است، لذا باید چنین حرفی بزنند.

اما در رابطۀ با عنوانش، این آیه می گوید: اتباع متشابه، حرام است. حالا متشابه چیست؟ باز مشابه هم یک فرد بارز و مصداق روشن دارد و آن عبارت از مجملات است، مثل اینکه از ناحیۀ متکلم اخبار به یک مشترک لفظی بدون قرینه شود، بگوید: «رأیت عینا» و هیچ قرینه ای اقامه نکند. این از مصداق روشن متشابه است برای اینکه لفظ عین«وضع لازید من معنی باشتراک لفظی و اذا استعمل من دون قرینه» این متشابه واضح و روشن است.

اینها مدعی هستند که مفهوم متشابه به مجملات این سبکی اختصاص ندارد، بلکه یک مصداق دیگری هم دارد که عبارت از«حمل اللفظ علی المعنی الظاهری، و حمل اللفظ علی معناه الظاهر» است. این هم یکی از مصادیق متشابه و اتباع متشابه است.

عدم شمول کلمۀ متشابه نسبت به حمل لفظ بر معنای ظاهرش

این حرف را که می زنند همین جا جای سؤال را برای ما باز می کنند، یعنی ما از ایشان سؤال می کنیم که شما که می گوئید: عنوان متشابه که قرآن از اتباع متشابه، نهی کرده شامل می شود«حمل اللفظ علی معناه الظاهر» را هم، این شمول به چه کیفیتی است؟ آیا شما مدعی هستید که کلمۀ متشابه همان طوری که آن مصداق اوّل را به نصوصیت و به صراحت می گیرد، این مصداق دوّم هم مثل مصداق اوّل به صراحت و نصوصیت مشمول عنوان متشابه است؟ شما بگوئید: هیچ فرقی نمی کند که متکلم بگوید: «رأیت عینا» و قرینه اقامه نکند یا بگوید:

«رأیت أسدا» و قرینه ای برخلاف اقامه نکند، همان طوری که«رأیت عینا» بعنوان اشتراک لفظی، قطعا متشابه است، «رأیت اسدا» هم قطعا از مصادیق متشابه است. آیا می شود کسی چنین ادعائی بکند که اگر متکلم گفت: «رأیت أسدا» بگوید: این یک لفظ متشابهی بکار برده؟ پس اگر کسی بخواهد یک معنای حقیقی یک لفظی را افهام بکند، لازمۀ افهام معنای حقیقی این است که لفظ موضوع برای آن معنی را استعمال کند و قرینۀ مجاز و قرینۀ صارفه هم نیاورد! آیا این متشابه گوئی کرده؟ پس کجا انسان می تواند از متشابه گوئی بیرون بیاید؟ پس به چه کیفیتی این مراد خودش را بیان کند؟ لفظ موضوع للمعنی را ذکر کرده، همان معنا را هم اراده کرده، قرینه صارفه و مجاز هم نیاورده، هیچ مشکلی هم در کار نیست معذلک بگوئیم:

«هذا ایضا من المتشابه»؟! همان طوری که«رأیت عینا» از متشابهات است«رأیت أسدا» هم از