سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 268

متشابهات است؟ این حرف، حرفی نیست که هیچ عاقلی بتواند این معنا را بگوید و یا بپذیرد لذا نمی توانند ادعا بکنند که کلمۀ متشابه و اتباع متشابه«له مصداقان قطعیان»: یک مصداقش مجملات بدون قرینه است، یک مصداقش هم«رأیت أسدا» بدون قرینه است در حالی که همان معنای حقیقی خودش اراده شده است. پس باید یک مرحله تنزل بکنند.

حالا که تنزّل می کنند، دو احتمال وجود دارد؛ یک احتمال این است که بگویند: اتباع متشابه، ظهور در این دارد که«حمل اللفظ علی ظاهره» را هم شامل می شود، نه اینکه قطعا این مورد را می گیرد. از راه ظهور این معنا را ادعا بکنند.

بطلان تمسک به ظاهر کتاب برای بطلان حجیت ظاهر آن

اگر این حرف را بزنند جوابش این است که ما اولا: ظهور را قبول نداریم به آن بیانی که عرض شد. و ثانیا: فرض کنیم که ظهور هم داشته باشد، بحث شما در حجیت و عدم حجیت ظواهر کتاب است، چطور می توانید برای عدم حجیت ظواهر کتاب به یک ظاهر تمسک کنید؟! بگوئیم: دلیل شما بر عدم حجیت چیست؟ بگوئید: دلیل ما آیه«فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ»

است. می گوئیم: به چه تقریب؟ می گوئید: به تقریب اینکه ظاهر از اتباع متشابه، این است که «حمل اللفظ علی المعنی الظاهر» را هم شامل می شود. آیا انسان می تواند به یک ظاهری برای عدم حجیت ظاهر کتاب استدلال و استناد بکند؟ بلا اشکال این محال است.

و اگر یک مرتبه پائین تر بیایند، که دیگر بدتر است و آن این است: بگویند: «فیتبعون ما تشابه منه» حتی ظهور هم ندارد بر اینکه«حمل اللفظ علی المعنی الظاهر» را شامل شود لکن ما احتمال می دهیم که«حمل اللفظ علی معناه الظاهر» را شامل بشود. می گوئیم: شما مدعی هستید که ظواهر کتاب هم حجیت ندارد و برای عدم حجیت ظواهر کتاب به یک آیه ای تمسک می کنید و در مقام تقریب، می گوئید: ما احتمال می دهیم که این اتباع متشابه، شامل «حمل اللفظ علی معناه الظاهر» بشود. آیا این کیفیت استدلال صحیح خواهد بود که انسان به شمول احتمالی مفهوم آیه نسبت به مدعای خودش استناد کند؟ شمول احتمالی چطور می تواند عنوان دلیل بودن را پیدا کند و ما یک چنین مطلبی را از آیه با این احتمال استفاده کنیم؟

همان طوری که ملاحظه فرمودید این دو دلیل ناظر به منع کبرا بودند، یعنی می گفتند:

کثیری از آیات قرآن ظهور در معانی دارد امّا این ظهورش فاقد حجیت است و کسی