سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 271

هم مطالب علمی، هم مواعظ و نصایح، هم تاریخ و قصص و امثال ذلک، لذا(این تعبیر را من عرض می کنم) اگر کسی بخواهد وارد وادی تفسیر قرآن بشود، باید در رابطۀ با این علوم، آشنائی داشته باشد. و به عبارت دیگر: یک متخصص در علم واحد، از عهدۀ تفسیر قرآن«کما هو حقه» نمی تواند برآید و شاید برای رسیدن به معانی قرآن باید متخصصین در علوم مختلف و متنوع مجتمع بشوند و هر کدام از تخصص دیگری استفاده کنند و لذا می بینیم در کثیری از این تفسیرهایی که نوشته شده، تقریبا یک بعدی با قرآن برخورد شده است، بعضی از تفاسیر بیشتر جنبۀ ادبیت را مورد نظر قرار داده اند، بعضی ها آن جنبه های کلامی و فلسفی را بیشتر مورد عنایت قرار داده اند، بعضی ها جنبۀ قصص و تواریخ را بیشتر مورد عنایت قرار داده اند و همین طور.

تقریبا کثیری از تفاسیر، با قرآن، یک بعدی برخورد کرده اند، و علتش این نیست که آنها نظر خاصی داشته اند، چون تخصص آنها، تخصص در علم واحد بوده است. البته نسبت به بعضی از تفاسیر بی انصافی است که انسان بگوید: جامعیت ندارد، مثل تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبائی(قدس سره الشریف) که انصافا از جامعیت خوبی برخوردار است ولی آن جامعیت کامله امکان ندارد از یک نفر، تحقق پیدا کند زیرا که قرآن علم واحد نیست، همه چیز در قرآن وجود دارد و یک نفری که بخواهد در تمامی این مسائل تخصص داشته باشد، کمتر در طول تاریخ پیدا شده است.

لذا اینها می گویند که قرآن دارای مطالب عالیه در فنون مختلفه است و علاوه؛ یک تعبیرات و یک کلماتی در قرآن بکار رفته که اگر انسان با قطع نظر از ارشادات ائمۀ معصومین(علیهم السلام) بخواهد از فکر خودش استفاده کند، ابدا به هیچ کجا نمی رسد مثل کلمۀ«الم» و حروف این چنینی که در افتتاح بعضی از سوره های قرآنی قرار گرفته است.

برخورد ائمه با مدعیان تفسیر و فهم قرآن

اینها را ضمیمه کنیم به آن بیاناتی که ائمه(علیهم السلام) نسبت به مخالفین خودشان در رابطۀ با قرآن داشتند. روایاتی است که مرحوم شیخ هم در رسائل نقل می کند. از جمله اینکه امام صادق(صلوات الله علیه) با ابو حنیفه برخورد کردند از او پرسیدند که«انت فقیه اهل العراق؟ قال: نعم» فرمودند: به چه چیزی فتوا می دهی؟ منبع و منشاء فتوای تو چیست؟ گفت:

«کتاب اللّه و سنه النبی» منبع و مدرک فتوای من است! امام صادق(صلوات اللّه علیه) فرمودند: