سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 272

تو کتاب اللّه را«کما هو حقه» درک می کنی، ناسخ و منسوخش را تشخیص می دهی، همۀ جهاتش را می فهمی؟ او در جواب با کمال وقاحت گفت: بله! امام فرمودند: تو ادعای عجیبی کردی، یک علمی را که اصلا واجد آن علم نیستی. این علمی را که تو ادعا می کنی، مربوط به خواص از ذرّیه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است و آنهائی که کتاب در بیتشان نازل شده و با کتاب آشنائی و معرفت کامل دارند. بعد امام می فرمایند: «ما ورّثک اللّه من کتابه، حرفا» خداوند حتی یک کلمه از کتاب خودش به تو عنایت و تعلیم نکرده است.

و همچنین در برخوردی که امام(علیه السلام) با قتاده داشتند که ظاهرش این است که قتاده مؤدب تر از ابو حنیفه بوده. امام(علیه السلام) از او سؤال می کند: تو فقیه اهل بصره هستی؟ قتاده در جواب گفت: «هکذا یزعمون» این گونه فکر می کنند که مرا به این عنوان می شناسند. بعد امام(علیه السلام) فرمودند: تو تفسیر قرآن می کنی؟ قتاده گفت: بله. امام فرمود: منشأ تفسیر تو اگر رأی خود باشد و مطالبی که از پیش خودت فکر می کنی در رابطه با مراد خداوند، «فقد هلکت و اهلکت» و اگر منشأ تفسیر تو، آراء دیگران است، یعنی غیر از ما اهل بیت(علیهم السلام) آنجا هم«فقد هلکت و اهلکت» و اینجاست که امام فرمود: «انما یعرف القرآن من خوطب به»، آشنایی با قرآن، منحصر به کسانی است که مخاطب به قرآن هستند که مقصود از«من خوطب به» این نیست که خطابات قرآنیه به آنها اختصاص دارد بلکه مقصود، همان هائی است که این قرآن در بیت آنها نازل شده است.

مجموعۀ این بیانات و مسائل قبلی موجب این شده که اخباریین بگویند: پس دیگر شما چه انتظاری نسبت به ظواهر کتاب دارید، و چطور می خواهید مستقیما به ظواهر کتاب عمل کنید و برای شما حجیت داشته باشد؟!

شرط عمل به ظاهر قرآن

جواب از مجموع اینها اولا: یک مطلب است که در بعضی از بحثهای گذشته هم اشاره کردیم و آن این است که ما در صورتی مسألۀ ظواهر را مورد عمل قرار می دهیم و به آن احتجاج می کنیم که یک بیانی از ائمۀ معصومین(علیهم السلام) برخلاف این ظاهر، ثابت نشده باشد، و الا اگر ثابت شود که امام(علیه السلام) آیه ای را برخلاف ظاهر معنی کردند و تفسیر کردند، این، بر ظواهر تقدّم دارد. مسألۀ ظواهر آنجائی مطرح است که ما باشیم و ظاهر قرآن و هیچ دلیل و بیانی برخلاف ظاهر قرآن وجود نداشته باشد، اینجا در باب حجیت