سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 274

کما اینکه اشتمال بعضی از سور بر حروف کذائیه، «الم» و متشابهش شاید مجموعا در قرآن به نصف صفحه هم نمی رسد. حالا ما نفهمیم معنای«الف، لام، میم،» را این چه ربطی به حجیت ظواهر قرآن دارد که مورد بحث ماست؟

اختصاص فهم تمام خصوصیات قرآن به ائمه معصومین(علیهم السلام)

اما آن روایاتی که در رابطۀ با ابو حنیفه و قتاده مطرح است، خود روایت شاهد بر این است که این روایات، مطلب دیگری را می گوید. در روایت اوّل ابو حنیفه ادعا کرد که من همۀ قرآن را با تمام خصوصیات و جهاتش می دانم!! اینجاست که امام(علیه السلام) فرمود: یک علمی را ادعا کردی که هیچ از آن علم بهره ای نداری و حتی این تعبیری که امام در ذیل فرمودند: «ما ورّثک اللّه من کتابه حرفا» آن هم معنایش همین است یعنی حتی یک حرف از آن حروفی که نیاز به این دارد که انسان از ناحیۀ خداوند استفاده کند، نیاز دارد به اینکه با وراثت الهیه استفاده بکند، واقعا یک حرفی از آن حروف را هم خداوند به ابو حنیفه نداده. مسألۀ ظواهر قرآن در این دائره وارد نیست. ظواهر قرآن که عنوان«ورّثک الله» در آن وجود ندارد، آن یک معنای ظاهری است و لفظ هم در آن معنای ظاهر ظهور دارد. پس اینکه می فرماید: «ما ورثک اللّه من کتابه حرفا» یعنی«حرفا یحتاج الی تعلیم من اللّه تبارک و تعالی» و آن حرفی که«یحتاج الی تعلیم من الله تعالی الله» آن واقعا به ابو حنیفه عنایت نشده و او خارج از بحث ماست.

مسألۀ ظواهر نیاز به«ما ورثک الله» ندارد. «حمل اللفظ علی ظاهره» فقط به این نیاز دارد که انسان با عربیت و ادبیت عرب آشنائی داشته باشد اما آنکه عنایت الهیه لازم دارد و سر سوزنش هم در مثل ابو حنیفه ها وجود ندارد، همان است که خداوند همه اش را به ائمۀ معصومین(علیهم السلام) عنایت کرده است که در یک روایتی در تفسیر آیۀ«قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ» امام معصوم(علیه السلام) می فرماید: آن کسی که«کان عنده علم من الکتاب» دارای چنین قدرتی بود در مقابل سلیمان، اما نسبت به ما أئمۀ معصومین دیگر کلمۀ«من» بین علم ما و بین کتاب، فاصله و واسطه نیست. ما عالمیم به تمامی کتاب، عالمیم«بالکتاب کلّه» نه «علم من الکتاب». پس امام صادق(صلوات الله علیه) به این کیفیت در مقابل ابو حنیفه در این روایت بحث می کند.

در روایت مربوط به قتاده که مربوط به تفسیر است؛ امام قتاده را در رابطۀ با تفسیر، مورد خطاب قرار دادند و در ذیلش هم که فرمودند: «انما یعرف القرآن» که مناسبت اینکه بحث در