سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 286

باشد که روی این حساب، اجماع بعنوان کشف از موافقت معصوم، حجت است که به همان سنت برمی گردد که دلیل خاص معتبری است که حکایت از قول یا فعل یا تقریر معصوم می کند، این هم حکایت از سنت دارد، «لیکون حجه». پس در حقیقت، اجماع هم یک شعبه ای و بخشی از سنت است و حجیت آن به عنوان مکشوف و منکشف است. و لذا خود کاشف و خود حاکی به عنوان خودش اتصاف به حجیت ندارد منتها چون برادران اهل تسنن برای اجماع، اصالت قائلند و برای آن یک حجیتی قائل شده اند و اساس مسلک و مسند خودشان را بر این اجماع پایه گذاری کرده اند و روی این جهت اجماع را هم بعنوان یکی از ادّلۀ معتبره شناخته اند و ما از هم نظر تعبیر و رعایت مسأله همراهی و مماشات با آنها، کلمه اجماع را بکار می بریم. اما اجماع برای آنها و از نظر آنها اصالت دارد.

دلیل عامه بر حجیت اجماع

وقتی از آنها می پرسیم که شما چه دلیلی بر حجیت اجماع دارید؟ آنها جواب مثبت می دهند. یک روایتی را که از ائمه معصومین و اهل البیت(علیهم السلام) چنین روایتی نقل نشده، از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل می کنند که«لا تجتمع امّتی علی خطا» می گویند: این روایت قول رسول خدا است. در حقیقت وقتی که بخواهیم این عبارت را خلاصه کنیم کانّ معنایش این است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرموده است که حالت مجموعی این امت و حالت اجماعی این امت، یک جنبۀ عصمتی دارد و این مجموعه در هیچ گونه ضلالت و گمراهی و خطایی، اجتماع نمی کنند. پس اگر یکوقت ملاحظه کردید که امت من همه بر یک مطلبی اجتماع کردند شما فرض کنید که آنجا مسأله خطا نیست، مسأله ضلالت و گمراهی وجود ندارد. آنجا مسأله، مسأله واقعیت است و مسأله حقیقت.

لعل که ما این کلام را قدری به نفع شما توجیه می کنیم، بر فرض هم که این روایت، صادق باشد، این روایت، جنبۀ خبری دارد، این، غیر آن چیزی است که شما دنبالش هستید. (اینجا نکاتی هست ولو اینکه خیلی هم به بحث اصولی ما ارتباط ندارد لکن یک نکات قابل توجهی است که باید مورد توجه واقع شود.) یک وقت این است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «اجماع امّتی حجه»، ما از این کشف می کنیم که رسول خدا«بما انه نبی و بما انه رسول» یک حجیت شرعیه ای روی اجماع ثابت کرده است مثل بعضی از حجتهای شرعیه ایی که شارع گفته: حجت است یا تأسیسأ و یا امضاء. اما شما اینجا نمی خواهید بگویید