سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 287

که مفاد این عبارت این است. مفاد این عبارت جنبۀ اخبار از یک مسأله ای است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) کانّ می خواهند اخبار کنند، بر فرض صحت روایت که در امت من به عنوان حالت اجماعی و اجتماعی، یک حالت عصمتی وجود دارد. اینها با آن حالت اجتماعیشان مصون از ضلات و گمراهی هستند. اگر این به عنوان این باشد که یک مطلبی بخواهد اخبار بشود این با خبر واحد و امثال ذلک ثابت نمی شود.

تأمّل در حجیت خبر واحد در موضوعات

خبر واحد را که بعدا بحث می کنیم، در احکام شرعیه اتصاف به حجیت دارد اما در موضوعات خارجیه، این حجیت خبر واحد نیاز به تأمّل و دقت دارد، که آیا ادّلۀ حجیت خبر واحد شامل آنها می شود یا نه؟ مثلا: یک وقت زراره از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که«صلاه الجمعه واجبه» و ادّلۀ حجیت خبر واحد، قول زراره را شامل می شود، اما اگر زراره از امام صادق نقل کرد که«انّ زیدا فاسق» آیا ادّلۀ حجیت خبر واحد این را هم می گیرد یا اینکه ادّلۀ حجیت، در بیان موضوعات نیست. باز اشتباه نشود! یک وقت ما مستقیم از امام می شنویم که«ان زیدا فاسق»، هیچ تردیدی در حجیت در آن نیست. دیگر نیاز به هیچ مسأله ای نیست. اما فرض، آنجایی است که خبر واحدی این را حکایت کند. خبر واحد بگوید که«قال الامام(علیه السلام): انّ زیدا فاسق» دیگر معلوم نیست، ادّلۀ حجیت خبر واحد اینجا را هم شامل بشود.

لذا این بیانی که شما می گویید از رسول خدا روایت شده: «لا تجتمع امّتی علی خطاء» معنایش این است که می خواهید بگویید: برحسب نقل ناقلین، رسول خدا اخبار کرده است.

یک وقت ما از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بلا واسطه می شنویم که فرمود: «لا تجتمع امّتی علی خطاء» ایشان عالم به همۀ واقعیات است«لا یخبر الا عن الواقع»، هر چه که ایشان اخبار کند، از واقعیت است. اما یک وقت این است که پای روایت و نقل در کارست. ما که نبودیم بشنویم رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چنین چیزی را بیان کرده اند، بر فرض، ناقل آمده چنین چیزی را نقل کرده است. آیا ادّلۀ حجیت خبر واحد بر فرض که چنین روایتی وجود داشته باشد، اینجا را شامل می شود؟ شبیه اخبار زراره نسبت به قول امام صادق(علیه السلام) است که«ان زیدا فاسق».

و باز دقت دیگری که در اینجا هست، ما تردیدی نداریم که مقصود از اجتماع امت در«لا