سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 288

تجتمع امّتی علی خطاء» اجتماع امّت رسول خدا از زمان رسول خدا الی یوم القیامه نیست.

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نمی خواهند بر فرض بفرمایند که امت من«من هذا الزمان الی یوم القیمه» اگر مجتمع شدند«علی شیء» بدانید که آن شیء، ضلالت نیست و این ها اجتماع به ضلالت نمی کنند، بلکه مقصود از امت، همان امت در هر عصری است نه مجموعه امت«الی یوم القیامه».

معنای«لا تجتمع» طبق مناسبت حکم و موضوع

اما نکته مهم روی کلمه«لا تجتمع» است که آیا این اجتماع را چه کسی باید معنی کند؟ اجتماع یک معنای عرفی است. با توجه به مناسبت حکم و موضوع معنای عرفی این است که همۀ امت باید اجتماع کنند. ندارد که«لا تجتمع اکثر امتی، لا تجتمع جزء امتی». «لا تجتمع امّتی» یعنی کاّن رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می خواهد این طور بفرماید که یکی از عنایتهایی که خداوند به امّت من کرده، این است که اینها این طور نیست که همه شان در یک زمان، اتفاق بر ضلالت و گمراهی پیدا کنند و حتی یک نفر، آن واقعیت و هدایت در اختیار نداشته باشد، بلکه اگر اجتماع امت بر یک مطلبی تحقق پیدا کرد، روی عنایت الهی، این اجتماع، کاشف از واقعیت آن مطلب مجتمع فیه است.

باز هم اینجا یک ارفاقی به آنها می کنیم که این«لا تجتمع» ظهور در اجتماع اختیاری دارد، در مقابل اجتماع غیر اختیاری مثل اینکه فرض کنیم - خدای نکرده - در یک زمانی، یک قدرت قاهره و یک ابرقدرت جائره پیدا شود و تمام امّت اسلامی را مجبور کند بر اتفاق ضلالتی که این خارج از دائرۀ این روایت است. «لا تجتمع» یعنی اجتماع اختیاری. اجتماع غیر اختیاری از دائرۀ این عبارت خارج است.

اما نکته حساس، همان است که مناسبت حکم و موضوع هم همین معنا را اقتضاء می کند که اگر امت بر یک امری اجتماع کند آن وقت از این ها سؤال می شود که شما مبنای مذهب و مسلک خودتان را بر امت و نظر امت قرار دادید، در انحراف مسیر خلافت، کجا اجتماع حاصل شد؟ کجا اجتماع حاصل شد که«لا تجتمع امّتی علی ضلاله علی فرض ثبوت تلک الروایات؟» اولا شما جمعیتی را در خود مدینه درست کردید آن جمعیت هم همۀ مردم نبودند، بلکه جمعی از بزرگان صحابه که در رأسشان امیر المؤمنین(علیه السلام) بود، مخالف با نظریه ای بود که شما پایه گذار این نظریه بودید و بعض دیگر از صحابه هم هکذا و آنهایی که