سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 292

از وجوه(که بعدا ان شاء الله عرض می کنیم) کشف از وجود یک دلیل معتبری می کند، بحیثی که اگر ما هم مواجه با آن دلیل معتبر بودیم، به مقتضای آن دلیل، اخذ می کردیم و بر طبق آن دلیل، فتوا می دادیم - بعضی از وجوه حجیت اجماع این معنا را دلالت دارد، اما اکثر وجوه و آنهایی که این وجوه را اقامه کرده اند، منکشف و مکشوف را همان نظر معصوم و موافقت معصوم(علیه السلام) قرار داده اند لکن بعضی از وجوه که ان شاء الله بحث می شود، منکشف را یک دلیل معتبر که اگر ما هم اطلاع بر آن پیدا می کردیم لأخذنا علی وفقه. اکثر وجوه روی همین مسأله کاشفیت از موافقت معصوم است. حالا چه جوری کشف می شود از موافقت معصوم - اینجا یک نکته ای است که قبل از ورود در این وجوه باید به آن توجه بکنیم و آن این است که چون ما ملاک را همان موافقت معصوم می دانیم لذا بحسب موارد و وجوه، کاشفها فرق می کند و لازم نیست که همیشه اتفاق علما کشف از موافقت معصوم بکند، گاهی در عین اینکه اتفاقی وجود ندارد، طبق این وجوهی که ذکر می شود، موافقت معصوم استنباط می شود اگر این وجوه تمام باشد، گاهی هم روی بعضی از وجوه، باید اتفاق تحقق پیدا بکند تا مسألۀ کاشفیّت به دنبالش باشد بطوری که اگر اتفاقی وجود نداشته باشد، روی بعضی از این وجوه، عنوان کشف از موافقت معصوم(علیه السلام) تحقق ندارد. پس این وجوهی که ما ان شاء الله، عرض می کنیم اینها یکنواخت نیست، اینجور نیست که در تمام اینها اتفاق باشد، و حتی در بعضی از اینها نه تنها اتفاق وجود ندارد بلکه رأی یک نفر اگر صحیح باشد، این وجه نظر یک نفر را کاشف از موافقت از معصوم می کند با اینکه اتفاقی در کار نیست، اکثریت هم در کار نیست. اگر مبنا و وجه صحیح باشد فقط رأی یک نفر است، خودش کاشف از موافقت معصوم(علیه السلام) است. پس باز برگردیم به حرف دیروز که ما که در همۀ این وجوه، تعبیر به اجماع می کنیم اینها در حقیقت مماشاتا است و الا در خیلی از این وجوه اصلا عنوان اجماع و کلمه اجماع تحقق ندارد، بلکه حتی با رأی یک نفر هم اگر آن دلیل تمام باشد، ملاک حجیت تحقق دارد.

کشف رأی معصوم از طریق اجماع دخولی

اولین وجه از این وجوه این است که اگر فرض کنید یک فقیهی ملاحظه کرد و دید علمائی وجود دارند و اینها یک مطلبی را بالاتفاق قائل هستند و از یک طریقی یقین کرد که امام معصوم در بین اینها وجود دارد ولو اینکه شخصا او را نمی شناسد، مثل اینکه از باب مثال، فی