سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 293

زمن الحضور است که این معنا امکان تحقق دارد. اگر یک کسی وارد یک مجلسی شد که روات متعدد وجود داشتند و بعضی از افراد غیر معلوم الوصف و الحال وجود داشت و یقین پیدا کرد که امام در بین اینها وجود دارد، اما کدام امام هست و کدام نیست، حالا آنهایی که نیست شاید بعضی ها را می شناسد اما چند نفر هم غیر معروف الحال و معلوم الحال هستند، لکن علم اجمالی پیدا کرد به این که یکی از اینها عبارت از امام است و دید نظریه همه، یک مطلب است، همه در یک مسأله فقهیه، متفق القول هستند، بدون اینکه که اختلاف نظری وجود داشته باشد. اگر یک چنین چیزی پیدا شد و تحقق پیدا کرد که امکان دارد در زمان غیبت هم تحقق پیدا بکند لکن امکانش در زمان غیبت، یک امکان ثبوتی است، اما امکان اثباتی آن برمی گردد به یک اشکالی که در وجه دوم ما ان شاء الله، عرض می کنیم اما در زمان حضور امام، این مسأله، امکان پذیر است که کسی وارد مجلسی شود، یقین بکند که«احد هؤلاء الامام من دون ان یعرفه بشخصه» لکن لازمه آن این است که افراد غیر معروف الحالی در بین اینها وجود داشته باشد، برای اینکه اگر همه را بشناسد که هذا زراره و هذا محمد بن مسلم و هذا ابو بصیر، اگر آن غیر المعروف الحالش یک نفر شد، طبعا علم اجمالی تبدّل به علم تفصیلی پیدا می کند، پس لا محاله آن غیر معروف الحال باید متعدد باشد که این نتواند به وسیله علم تفصیلی شخص امام را بشناسد. اگر یک چنین چیزی که همه اش جنبه فرضی دارد اولا، و ثانیا به زمان ما ارتباطی ندارد و در زمان ما منتج نتیجه ای نیست، تحقق پیدا کرد، مستندی برای موافقت معصوم پیدا می شود یعنی می توانیم بگوییم: «اتفاق هؤلاء الجلساء فی هذا المجلس مع هذه الخصوصیه کاشف عن موافقه المعصوم. لم یکون کاشفا؟» علت کاشفیت چیست؟ علت آن این است که«انّما المعصوم یکون احدهم» معصوم، یکی از اینها است لکن بشخصه مجهول است و بر طبق علم اجمالی، علم اجمالی به وجود او پیدا شده.

اصطلاحا از این نوع اجماع، تعبیر به اجماع دخولی می کنند.

عدم زیان مخالفت معلوم الحال ها به اجماع دخولی

لازمه اجماع دخولی این است که اگر افراد معلوم الحال نظرشان در خارج، مخالف با این نظر باشد، آن دیگر مضرّ نیست برای اینکه«معلوم الحال یکون معلوما انه لیس بامام» و اگر لیس بامام شد، اگر نظرش مخالف با این نظر باشد و موافقتی نداشته باشد، این لطمه ای به تحقق این اجماع نمی زند. اینکه در بعضی از کلمات قدما ملاحظه کرده اید که تعلیل می کنند