سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 294

که مخالفت فلان عالم لطمه ای به اجماع نمی زند و علت برایش می آورند و می گویند: «لأنه معلوم النسب»، عدم قدح مخالفت مخالف را معلّل می کنند به اینکه چون معلوم النسب است لذا لا یقدح مخالفته، این برای همین است که اگر مبنا عبارت از دخول شخص و ذات امام(علیه السلام) باشد با وصف عدم معلومیت و عدم معروفیت، لذا اگر معلوم الحال ها هم مخالفت بکنند، حتی اگر در همان مجلس هم مخالفت کنند، فرض کنیم سه نفر از روات شناخته شدۀ باسمه و نسبه و خصوصیته اگر مخالفت کرد، لکن دایره علم اجمالی به وجود امام مربوط به غیر از هؤلاء شد، مخالفت اینها و لو فی نفس ذلک المجلس باشد لا یقدح، ضربه ای به تحقق اجماع نمی زند برای اینکه ما روی لفظ تکیه نداریم، روی عنوان تکیّه نداریم، عنوان که خودش موضوعیّت ندارد و عنوان کاشفیّت مطرح است و منکشف آن، حجیّت دارد و مخالفت معلوم الحال، ضربه ای به حجیت اجماع به این کیفیت نمی زند. شاید تا زمان سید مرتضی و شاید هم خود سید مرتضی، بیشتر روی اجماع دخولی تکیه می کردند لکن عرض کردم: این اجماع دخولی نسبت به زمان غیبت نمی تواند نقش داشته باشد برای بعضی از اشکالاتی که در وجه دوم عرض می کنیم، اما نسبت به زمان حضور امام اگر یک چنین فرضی واقع شد، این می تواند مفید باشد لکن به کار ما نمی خورد و نمی تواند حجیتی داشته باشد.

اجماع تشرّفی

اما آن چیزی که در زمان ما امکان دارد تحقق پیدا کند و حتی اجماع به این کیفیت با رأی یک نفر هم از نظر ملاک حجیت، تحقق پیدا می کند آن است که از آن تعبیر به اجماع تشرّفی می کنند. معنای اجماع تشرّفی این است که اگر یک فقیهی، این لیاقت و این قابلیت در او پیدا شد که بتواند در زمان غیبت، تشرّف پیدا کند به محضر مقدس حضرت بقیه الله(روحی له الفداء) و تا این درجه مقام داشته باشد که بتواند مسألۀ مشکلی را از ایشان بپرسد و مستقیما جواب اخذ کند، کما اینکه نسبت به بعضی از بزرگان فقهاء مثل مرحوم مقدّس اردبیلی صاحب کتاب مجمع الفائده و البرهان که یکی از کتابهای بسیار نفیس فقهی ماست، و همینطور نسبت به بعضی دیگر از علما و فقهای بزرگوار نقل شده که خیلی هم دلیل بر کذب این مسائل نیست. حالا قصّه، فرضی است.

فرض کنیم که مقدس اردبیلی خدمت حضرت بقیه الله(روحی له الفداء) رسید و یک