سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 301

بدهد و لو به یک طریق غیر متعارف و راه غیر متعارف. لذا اگر در یک موردی دیدیم که اتفاق علما بود و نه خود امام(علیه السلام) ظاهر شد و نه رأی دیگری در بین آراء علماء وجود پیدا کرد، روی ملازمۀ عقلیه که مستند به قاعده لطف است یقین می کنیم به اینکه رای امام هم موافق با این آراء است و الا اگر مخالف بود، نباید همه عملاء علی خطاء باشند و حکم اللّه بصورت کلی مخفی بماند. این یک راهی است که مرحوم شیخ طوسی، به این راه تکیه کرده و حجیت اجماع محصل را از این طریق قائل است.

عدم وجوب لطف بر امام معصوم(علیه السلام)

لکن خود ایشان از استاد بزرگوارشان مرحوم سید مرتضی در همان کتاب عده الاصول اشکالی را نقل می کنند. می فرمایند که علی بن حسین موسوی یعنی سید مرتضی گفته: ما روی این بیان شما مناقشه داریم. چه کسی گفته که اگر فقهای امت، برخلاف نظر امام روی یک حکمی اتفاق کردند، بر امام لازم باشد که یا خودش ظاهر بشود یا بطریق غیر متعارف یک کسی را به هر صورتی و به هر کیفیتی بین علما بفرستد؟ فرموده: ما این را قبول نداریم، این برای آنجائی است که غیبت امام مستند به ما نباشد، اما اگر خود مردم سبب شده باشند بر غیبت امام و مشکلاتی که مردم بوجود آورده اند، سبب برای غیبت امام باشد دیگر لطف مطرح نیست. در حقیقت مسأله بالاتر، اینجا مطرح است، «و هو اصل غیبه الامام». چرا اصلا امام غایب شده؟ این مردم سبب شدند لذا«الغیبه منّا» یعنی مستند به ماست، مستند به مردم است. وقتی که مردم خودشان سبب برای غیبت شدند که اساس حضور امام، منشأ هزارها و میلیونها برکات و آثار و مصالح دینویی و اخروی می باشد. حالا برای اینکه در یک مساله ای، فقها برخلاف حکم اللّه اتفاق کرده اند، چه کسی گفته که بر امام لازم است که یا ظاهر بشود و یا اینکه بطریق غیر متعارف یک کسی را بین علما به عنوان مخالف بفرستد؟ پس مرحوم سید مرتضی روی این جهت، حرفی را که شیخ طوسی به آن اعتماد کرده و ملاک حجیت اجماع قرار داده نپذیرفته است.

اما شیخ بزرگوار طوسی اصل کلام سید مرتضی را جواب نمی دهد. ایشان فقط از این راه وارد می شود که اگر ما حرف ایشان را قبول کردیم و این شبهۀ ایشان وارد شد، از چه طریقی بگوییم اجماع حجیت دارد؟

جوابش این است که اولا راه دیگر وجود دارد که ما در ضمن این وجوهی که عرض