سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 31

عدم تقدم امتثال تفصیلی بر امتثال علمی اجمالی

لکن جواب اینها از حرفهای گذشته ما روشن شد که بعد از مراجعه به عقل و سؤال از عقل، آنچه که بعنوان پاسخ می شنویم، همین مقدار است که می گوید: مأمور به با همه خصوصیات، همه شرایط، قصد قربت، سایر جهاتی که در مأمور به معتبر است، اگر در خارج انجام شد«هذا یکفی فی الاطاعه» اما اینکه شما مشخصا لازم است بدانید که«هذا مأمور به و هذا العمل یتحقق به الامتثال» آن یک چیزی نیست که عقل در درجه اوّل حکم به لزوم آن بکند. عقل می گوید: ظهر روز جمعه باید آن صلاه واقعی که محدود و متعلق امر مولی است در خارج اتیان بشود، و لو اینکه شما می توانید مراجعه کنید، یا اگر مجتهدی هست، می تواند استنباط کند، لکن استنباط، یک کار مشکلی است، مخصوصا در مسائلی مثل نماز جمعه که کتابهای متعدد در نفی و اثباتش نوشته شده است، بعضی ها قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه شده اند، کثیری قائل به وجوب تخییری نماز جمعه شده اند، بعضی ها فرضا احتمال حرمت در عصر غیبت داده اند، بعضی تفصیلی داده اند، گفته اند: «إِذا نُودِیَ لِلصَّلاهِ» اگر در یک جایی نماز جمعه اقامه شد، حتما باید شرکت کرد، اما یک جایی اقامه نشد، لازم نیست که اقامه بکنند. شاید اقوال در نماز جمعه از هفت و هشت قول متجاوز باشد و یک چنین مسأله مشکلی را کسی بخواهد استنباط کند، تحقیقا ماهها وقت لازم دارد، حالا مجتهدی هست به جای استنباط، می گوید: احتیاط می کنیم جمع می کنیم بین نماز جمعه و نماز ظهر. از نظر امتثال و اطاعت، چه مشکلی برای او تحقق پیدا می کند؟ نماز با همه خصوصیات انجام شده است، و فرض کردیم که قصد قربت و امتثال ذلک هم کاملا قابل رعایت است.

احتمال لعب به امر مولا در احتیاط

آخرین حرف، این است که بعضی گفته اند: معنای احتیاط، این است که امر مولی را به بازی و مسخره بگیرد و اطاعت معنایش این است که مقام مولیت مولی را حفظ بکند، اما چیزی که مستلزم لعب به امر مولی باشد، چطور ممکن است اطاعت به آن تحقق پیدا کند؟

جواب این است که این حرف هم منع صغرا دارد هم منع کبرا. اولا؛ مسأله لعب نیست. در همان مثالی که عرض کردیم، مجتهد می بیند اگر بخواهد استنباط کند، باید ماهها وقت صرف این بکند که حکم نماز جمعه را بدست آورد، می گوید: به جای اینکه ماهها وقت را صرف