سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 318

محسوس است لذا به این خبرها هم عقلا ترتیب اثر می دهند.

عدم احراز بنای عقلا در عمل به اخبار غیر متعارفه

خصوصیت دوّم: باید یک امر حسی غیر متعارف نباشد. اگر از عنوان تعارف و عادت بیرون رفت، این مورد ترتیب اثر عقلا نیست مثل اینکه الان کسی به شما خبر دهد: من یک انسانی را دیدم که چهار متر طول، قامت او بود. این دارد از یک امر محسوسی خبر می دهد و می گوید: به چشم خودم دیدم امّا با اینکه مخبر به این خبر حسّی است و دارد می گوید: من به چشم دیدم یک انسانی را که طول قامتش چهار متر است ولی عقلا این خبر را ترتیب اثر نمی دهند برای اینکه یک مطلب غیر متعارف و مطلب غیر عادی است. در مطالب غیر متعارف، به مجرّد اخبار یک مخبر ثقه، این برای عقلا منشأ ترتیب اثر نخواهد بود.

وقتی که این دو خصوصیت به نحوی که ذکر کردیم وجود داشت می دانیم که بنای عقلا هست و اگر یکی از این دو خصوصیت منتفی بشود حدّاقل شک داریم که بنای عقلا هست یا نه؟ وقتی که اینطور شد در اجماع منقول می بینیم پای این مسأله لنگ است زیرا آن کسی که بواسطۀ اجماع، رأی معصوم را نقل می کند با توجه به آن وجوهی که ما عرض کردیم، مجموعۀ آن وجوه به این برمی گردد که یک وقت عن حسّ رأی امام(علیه السلام) را نقل می کند و یک وقت عن حدس، یک وقت از راه حدس نقل می کند یا روی قاعدۀ لطف و یا روی ملازمۀ عادیه ای که دیروز ذکر کردیم. مجموعۀ وجوه چندگانه ای که ما ذکر کردیم به مسأله حسّ و حدس برمی گردد. این کسی که نقل اجماع می کند، اگر رأی معصوم را از راه حدس بدست آورده باشد، ما می گوییم: بنای عقلا بر این نیست که اگر یک مخبری از این در وارد شد، گفت: برادران! من حدس می زنم که فلان مسأله تحقق پیدا کرده، از او هم می پرسیم که حدس شما ظنّی است یا قطعی؟ می گوید: حدسم قطعی است. آیا بر این خبر ترتیب اثر می دهیم؟ عقلا در چنین مواردی که مخبر، یک مطلبی را از راه حدس و لو اینکه خودش به آن رسیده و قطع هم پیدا کرده ترتیب اثر نمی دهند. قطع او برای خودش حجت است و شما به عنوان یک کسی که طرف نقل قرار گرفته اید می خواهید بر نقل، ترتیب اثر بدهید. اینجا برای اینکه آن خصوصیت اولی که ما گفتیم: در بنای عقلا باید وجود داشته باشد تا بنای عقلا محرز باشد، وجود ندارد برای اینکه مسأله حدس«لیس بحسّی و لا امرا قریبا الی الحس» مثل مسأله شجاعت و سخاوت نیست که نزدیک به امور محسوسه باشد.