سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 319

عدم شمول بنای عقلا نسبت به نقل اجماع

پس اگر ناقل اجماع، تابع مرحوم شیخ طوسی باشد یا مثل متأخرین از راه ملازمه عادیه رأی معصوم و موافقت معصوم(علیه السلام) را حدس زده باشد ففی الحقیقه این علاّمه و محققی که رأی معصوم را حدس زده اند، دارند با نقل اجماع رأیی که از طریق حدس به آن رسیده اند، نقل می کنند و معلوم نیست بنای عقلا در مسأله خبر ثقه ترتیب اثر بر خبری باشد که مخبر آن عن حدس به مخبر به رسیده و آن را کشف کرده باشد. کما اینکه اگر ناقل اجماع از آنهائی باشد که مسأله اجماع دخولی و اجماع تشرفی را بخواهد نقل کند ولی در حقیقت رأی امام را از زبان مبارک امام شنیده، به یکی از آن دو کیفیتی که توضیحش را عرض کردیم، می گوییم:

همین جا هم با اینکه اخبارش عن حسّ است لکن این با روایت زراره فرق می کند برای اینکه اگر زراره مطلبی را از امام صادق(علیه السلام) شنیده، به صورت عادی شنیده، چون در زمان امام بوده، شاگرد ایشان بوده، مطالب را امام صادق(علیه السلام) بیان فرموده اند و زراره هم نوشته است. این یک مطلب طبیعی و عادی است امّا اگر کسی از طریق تشرف یا از طریق اجماع دخولی بخواهد رأی امام را بیان کند و لو اینکه دارد عن حس این مطلب را بیان می کند امّا این حسّ غیر عادی و غیر متعارف است و امر حسّی غیر متعارف اگر مورد اخبار واقع شود«لم یعلم انّ بناء العقلاء علی ترتیب الاثر یشمل هذا المخبر و لو کان فی اعلی درجه الوثاقه و العداله». در نتیجه؛ روی بعضی از مبانی، چون مخبربه، به یک حدسی برمی گردد و در بعضی مبانی چون مخبربه، به یک امر حسّی خارج از متعارف و عادت است، لذا ادلّۀ حجیت خبر واحد که عمده اش همین بنای عقلاست، شامل اجماع منقول به خبر واحد نمی شود. سؤال این است که آیا اثر بر این اجماعات منقوله بار می شود؟ ان شاء الله عرض می کنیم.

پرسش:

1 - محدودیت بنای عقلا در عمل به خبر ثقه به چیست؟

2 - دو خصوصیت بنای عقلا در عمل به خبر ثقه را بیان کنید.

3 - چرا بنای عقلا در عمل به اخبار غیر متعارفه احراز نمی شود؟ توضیح دهید.

4 - دلیل عدم شمول بنای عقلا نسبت به نقل اجماع را بیان کنید.