سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 332

کیفیت تمسک به مقبوله ابن حنظله برای حجیت شهرت فتوائیه

یک دلیل بر این مطلب مقبوله عمر بن حنظله و مثلش هم یک روایت دیگری شبیه همان مقبوله ابن حنظله است. مقبوله ابن حنظله را در کتاب رسائل ملاحظه فرموده اید، مرحوم شیخ آنجا تقریبا همه روایت را به استثنای یک قسمت مختصری، در بحث تعادل و ترجیح نقل می کند و اصل روایت هم در کتاب وسائل در مباحث قضاء ذکر شده. این روایت، مفصل است به لحاظ اینکه مهم ترین روایت است در مسأله خبرین متعارضین و مرجحات خبرین متعارضین وارد شده. این مفصل ترین روایت در این باب است اما آن قسمتی که به ما ارتباط دارد این است که راوی این مطلب را از امام سؤال می کند می گوید: بین دو نفر از شیعیان در باره دینی یا میراثی، تخاصم و تنازع پیدا شده و بعد یک مطالبی دارد تا به این جا می رسد که این ها دو نفر از همین فقها و بزرگان شیعه را حکم قرار دادند، به اینها مراجعه کردند برای فصل خصومت و رفع تنازع و هر کدام از این دو حکم، یک حکم مخصوصی را برای فصل خصومت مطرح کردند، حکمشان با هم مغایر بود، دو نوع فصل خصومت و دفع نزاع بود و از هر کدام هم که سؤال می کردید که چرا شما به این کیفیت، فصل خصومت کردید، استناد به این روایتی که از شما برای او نقل شده می کرد. در حقیقت مستند هر کدام از این دو در این حکمی که کرده اند، یک روایت است که از طریق شما به آنها رسیده، زید حاکم به استناد یک روایت، حکمی کرده، عمرو حاکم هم به استناد یک روایت دیگری که به او رسیده، یک حکم دیگری کرده، راویان هر دو روایت هم ثقات هستند و خبرشان معتبر است، اینجا تکلیف چیست؟ به چه صورت باید فصل خصومت انجام شود و حق را پیدا کرد؟

اینجا امام(علیه السلام) یک عبارتی در این مقبوله دارد که عین عبارتش ایشان همین است که می فرماید: «ینظر الی ما کان من روایتهم» یا«من روایتهما» دو جور نقل شده«فی ذلک الذی به المجمع علیه بین اصحابک فیؤخذ به من حکمنا و یترک الشاذ الذی لیس بمشهور بین اصحابک فان المجمع علیه لا ریب فیه» امام هم حکم را بیان فرموده و هم علت برایش ذکر شده. می فرماید: دو حکمی که اینجا هست و هر کدام هم مستندش یک روایت است، روایتش هم ثقه است و معتبر است و نقصی از نظر اعتبار روایت ندارد، آن روایتی که مجمع علیه است بین اصحاب تو و اصحاب امامیه، آن حکمی که مطابق با آن روایت مجمع علیه است، آن حکم را باید اخذ بکنی، اما آن روایت شاذی که«لیس بمشهور عند اصحابک» آن