سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 338

فتوا مشهور شد و لو اینکه بدرجۀ اجماع هم نرسد، انسان می تواند دربارۀ آن، عنوان«لا ریب فیه» را بعنوان فتوا و بعنوان نظر امام(علیه السلام) مطرح کند.

پس این تعلیل که می فرماید: «فانّ المجمع علیه لا ریب فیه» و عبارت دیگر این شد که:

«فانّ الروایه المشهوره لا ریب فیها» و مقصود از شهرت، شهرت فتوایی بود، یعنی فتوا مطابق آن روایت بود و فتاوی هماهنگ با آن روایت بود، این نمی تواند«لا ریب فیه من جهه الحکم و من جهه الاخذ بالروایه بعنوان حکم الله» مطرح باشد. لکن مسأله هنوز تمام نشده دو مشکل اینجا وجود دارد که اگر این دو مشکل حل شود ما می توانیم از مقبولۀ عمر بن حنظله با این تقریری که عرض کردیم، حجیت شهرت در فتوا را به همان نحوی که محل بحث ما بود استفاده کنیم. اما اگر این دو مشکل حل نشود یا باید روایت را حمل بر شهرت«من حیث الروایه» بکنیم، یا اگر شهرت فتوائیه هم هست در بعد دیگری مسأله شهرت، حجیت پیدا می کند نه در آن جهت اصلی محل بحث ما.

اشکال تصور تعارض دو شهرت من حیث الفتوی

یک مشکل این است که در مقبوله ابن حنظله - که این مقبوله، قبل از امام صادق(علیه السلام) بوده بخلاف مرفوعۀ زرارۀ که نقل از امام باقر(علیه السلام) است و مشتمل بر تعلیل هم نیست. در مرفوعۀ زرارۀ فقط دارد«خذ بما اشتهر بین اصحابک» آن هم ظهور در شهرت فتوائی دارد، اما چون خالی از علت است دیگر این خصوصیاتی که در مقبوله ابن حنظله مطرح است، در مرفوعۀ زراره مطرح نیست - در همین مقبوله بعد از آنکه امام می فرماید: آن مشهور را و مجمع علیه را بگیر و شاذ نادر را ترک کن و بعد هم آن تقسیم امور را به ثلاثه ذکر می فرماید آن وقت ابن حنظله سؤال می کند می گوید: این دو خبر متعارض که هر کدامش مبنای حکم حکمین قرار گرفته اگر هر دو مشهور باشد، هر دو اتصاف به شهرت داشته باشد، آن وقت تکلیف چیست؟ شما گفتید: مشهور را بگیر و شاذی که«لیس بمشهور بین اصحابک» را ترک کن، حالا ایشان می گوید: فرض می کنیم آنجائی که این دو خبر متعارض هر دو اتصاف به شهرت داشته باشند، آن وقت امام مسأله اعدلیت و اوثقیت و افقهیت را به عنوان مرجّح، بیان می کند. اشکال اول در اینجا این است که در شهرت«من حیث الروایه» خیلی فرض این مطلب آسان است که دو روایت و لو اینکه متعارض هم باشند و لو اینکه مفادشان هم غیر قابل اجتماع باشد لکن هر دو شهرت من حیث الروایه داشته باشند، یعنی