سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 339

جمع زیادی از ارباب حدیث این را نقل کرده باشند. اینطور نیست که در کتابهای روایتی ما، روایتین متعارضتین وجود نداشته باشد. خود زراره ممکن است روایت متعارض داشته باشد تا برسد به شاگردان و شاگردان شاگردان، که چه بسا یک راوی در یک مسأله دو روایت متعارض نقل می کند.

پس در شهرت روائیه این معنی فرضش خیلی آسان است که دو روایت در عین اینکه متعارض هستند هر دو متصف به شهرت باشند، هر دو کثرت روایت و اشتهار روایت داشته باشند، امّا اگر ما شهرت را شهرت من حیث الفتوی معنی کردیم، باید این مطلب را متلزم بشویم که ابن حنظله هم از این شهرت، همین شهرت فتوائیه را استفاده کرده و اگر شهرت فتوائیه را استفاده کرده آن وقت چطور می شود که دو شهرت فتوائیه تصور بکنیم؟ چطور ممکن است نسبت به دو حکم، دو شهرت من حیث الفتوی وجود داشته باشد؟ این فرضش نیاز به مختصر توضیحی دارد.

کیفیت تصور دو شهرت متعارض من حیث الفتوی

آیا مقصود از شهرت را عبارت از چه چیزی می دانیم؟ عبارت از اکثریت می دانیم، یعنی اگر صد فقیه، شصت نفرشان فتوا دادند به یک مسأله ای، روی جنبه اکثریت، عنوان شهرت تحقق پیدا می کند؟ اگر این باشد که نمی شود دو شهرت در یک مسأله به نحو متعارض تحقق داشته باشد، یعنی مثلا هم اکثر قائل به وجوب نماز جمعه بشوند و هم اکثر قائل به عدم وجوب نماز جمعه شوند. این غیر از مسأله نقل روایت است. در نقل روایت، خود یک راوی ممکن است دو روایت متعارض را نقل کند، امّا در فتوا که نمی شود یک کسی دارای دو نظر و دو فتوا باشد، بله با اختلاف زمان امکان دارد یک مجتهدی در یک مسأله ای نظری داشته باشد، بارها هم این نظر را داشته لکن بعد مجددا مراجعه کند و تغییر نظر بدهد این امکان دارد اما«فی زمان واحد» این معنی تصور نمی شود، لذا چطور می شود که هم اکثر فقها قائل به وجوب باشند و هم اکثرشان قائل به عدم وجوب باشند؟ چطور عمر بن حنظله این معنی را تصور کرده و امام(علیه السلام) تقریر فرموده؟ امام به عمر بن حنظله نفرمودند که این چه فرضی است که تو می کنی که دو روایت شهرت من حیث الفتوی داشته باشد زیرا چنین چیزی امکان ندارد. امام(علیه السلام) چنین اشکالی نکردند و ظاهر تقریر و پاسخ از سؤال این فرد این است که وجود این فرض و تحقق این فرض را پذیرفته اند، که مانعی ندارد که دو