سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 341

مسأله ای برخورد کنیم ببینیم این مسأله نه آیه ای دلالت بر آن دارد، نه روایتی در این مسأله وارد است و نه مثلا مقتضای اصل، عبارت از چنین چیزی می باشد، ما در این مسأله فقط یک شهرت فتوائیه می خواهیم، ببینیم این شهرت فتوائیه را می توانیم یک دلیل بگیریم و بر طبق این شهرت فتوائیه، نظر دهیم. آنچه که محل بحث ماست این است، اما در مقبولۀ ابن حنظله چنین حرفی نیست. در مقبولۀ ابن حنظله می گوید: «فان الروایه المشهوره من حیث الفتوی لا ریب فیها» این چه ارتباطی با محل بحث دارد؟ در محل بحث ما هستیم و یک شهرت فقط، چیز دیگری وجود ندارد. اگر یک روایتی در کار هست، دیگر نیازی به شهرت نیست. مثل مسائلی که در آنها ادعای اجماع شده، اگر روایت صحیحی وجود داشته باشد، اجماع محصلّش هم بدرد نمی خورد باید هر چه هست و نیست آن روایت را ملاک و مدرک قرار داد.

پس مدعا عبارت از یک شهرت عاری از هر چیز دیگری است، هیچ دلیلی در مسأله بدون این شهرت و غیر از این شهرت وجود ندارد، مقبوله ابن حنظله این را نمی گوید، می گوید:

«فان الروایه المشهوره من حیث الفتوی لا ریب فیها» که اگر یک روایتی من حیث الفتوی، مشهور شد و«لا ریب فیها» شد اتصاف به حجیت پیدا کرد حتی بر معارض خودش هم غلبه پیدا کرد و رجحان پیدا کرد، این چه دلالتی بر این دارد که شهرت من حیث الفتوی حجت است؟ این مشکله مهمی است که در اینجا هست.

اشعار وصف به علیّت

برای حل این مشکله دو راه وجود دارد: یک راهش این است که بگوییم: درست است که مورد، عبارت از روایت است و تعلیل، می گوید: «فان الروایه المشهوره لا ریب فیها» لکن به ما یاد داده اند که اگر یک حکمی، معلق بر وصفی شد، این مشعر به این است که آن وصف، تمام الملاک است، آن وصف تمام المعیار است، و دیگر موصوفش دخالت ندارد. اگر گفتند: «اکرم زیدا العالم» ما می فهمیم که آنچه که در وجوب اکرام، نقش دارد، آن مسأله عالم بودن زید است، و اگر عالمیت، علیّت پیدا کرد دیگر زید هم خصوصیتی و دخالتی حتی در این حکم ندارد. اینجا هم بگوییم: «فان الروایه المشهوره من حیث الفتوی لا ریب فیها» و لو اینکه موصوف، روایت است، لکن این وصف معنایش این است که ملاک و معیار برای«لا ریب فیها» همان«کونها مشهوره من حیث الفتوی» است، و اگر این وصف، ملاک برای«لا ریب