سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 342

فیها» و وجوب اخذ شد، دیگر وجود و عدم وجود روایت، فرقی نمی کند. اگر روایتی هم نباشد، فقط فتوائی است و شهرت این فتوی و ظهور و وضوح این فتوی بین فقها و ما به مقتضای تعلیل این را استفاده کنیم. پس یک راه حل این است که ما عنوان موصوف را دخیل در این حکم ندانیم و تمام الملاک را عبارت وصف بدانیم.

القاء خصوصیت از شهرت روائیه

اما راه دقیق تر این است که بگوییم: ما می توانیم القاء خصوصیت بکنیم البته القاء خصوصیت نیاز به این دارد که عرف بپذیرد، مثل مسأله ای که در باب ادله شکوک وارد شده «رجل شک فی الصلاه بین الثلاث و الاربع» حکمش بنای بر اربع است، شما برای رجل، هیچ خصوصیتی قائل نیستید. می گویید: و لو اینکه این روایت کلمۀ رجل را ذکر کرده، اما عرف القای خصوصیت می کند و حکم می کند به اینکه این حکم مصلّی شاک است اعم از اینکه رجل باشد یا مرأه. اینجا هم می توانیم القاء خصوصیت کنیم، بگوییم: درست است که تعلیل می گوید: «فانّ الروایه المشهوره لا ریب فیها» لکن وقتی این عبارت را بدست عرف بدهیم، عرف از روایت بودن، القاء خصوصیت می کند، اگر به جای روایت، فتوا هم گذاشته شود و به جای«فان الروایه المشهوره، فان الفتوی المشهوره لا ریب فیها» باشد عرف این معنی را هم استفاده می کند. لکن مسأله القاء خصوصیت، چیزی است که عرف باید موافقت کند. خیلی انسان نمی تواند قاطع شود که در اینجا القاء خصوصیت وجود دارد و آسان بتوانیم کلمه روایت را برداریم و جایش کلمه فتوا بگذاریم. این نیاز به این دارد که انسان موافقت عرف را با این و فهم عرف را ثابت کند. اگر توانستیم این را بگوییم، فبها، اما اگر نتوانستیم و تعلیق حکم به وصف را پذیرفتیم بگوییم: آنکه می گوید: مشعر بالعلیه، اشعار که دلیل بر حجیت ندارد و در این فرض دوم هم اگر القاء خصوصیت را کسی نپذیرفت، آن وقت آیا ما دستمان بطور کلی از این مقبوله ابن حنظله در ما نحن فیه کوتاه می شود یا اینکه در عین حال می توانیم یک سهمی از همین مقبوله ابن حنظله به لحاظ تعلیلش داشته باشیم؟ این را ان شاء الله در بحث بعد عرض می کنیم.

پرسش:

1 - معنای تعلیل در مقبولۀ عمر بن حنظله را توضیح دهید.