سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 345

هر دوی اینها، چیزی نیست که انسان اطمینان پیدا کند. تعلیق حکم به وصف، مشعر به علیت هست، اما چه دلیلی بر حجیت این اشعار، وجود دارد؟ اگر ظهور در علیت داشت، این ظهور حجت است، اما اشعار، نمی تواند به عنوان یک دلیل، مطرح باشد، بعنوان یک مؤید می توان مطرح باشد. مسأله القاء خصوصیت هم، یک مطلبی است که عرف باید القاء خصوصیت کند و در ما نحن فیه چندان روشن نیست. وقتی که امام می فرماید: «فان الروایه المشهوره من حیث المفاد لا ریب فیها» بگوییم که این روایت، دیگر نقشی در این معنی ندارد، اگر یک فتوایی هم مشهور شد و لو اینکه روایتی هم در کار نیست، اینهم«لا ریب فیها» است. آیا می شود این معنی را انسان به روایت، تحمیل کند و گردن روایت بگذارد؟ نه اینکه احتمالش وجود نداشته باشد. در مقام استدلال باید از مقبولۀ ابن حنظله، استظهار بشود. آیا انسان می تواند با اطمینان بگوید: مقبوله ابن حنظله، خصوصیتی برای روایت قائل نیست، اگر فتوای مشهور هم شد، این مقبوله می خواهد بگوید: «لا ریب فیه» و بالطبع حجیت دارد؟ مشکل است که انسان بتواند از روایت ابن حنظله این معنی را استظهار کند. لکن با اینکه مقبوله ابن حنظله وصف و موصوف، هر دو را دلالت می کند: «الروایه المشهوره من حیث الفتوی» اما همان طور که دیروز اشاره کردم، در عین حال ما می توانیم در ما نحن فیه، در محل بحث در یک محدوده ای استفاده بکنیم.

استفادۀ حجیت شهرت فتوائیه از مقبولۀ عمر بن حنظله

برای استفاده کردن این مطلب برمی گردیم به آن مطلبی که در باب اجماع ذکر کردیم و عرض کردیم که یک خصوصیتی در کتابهای فقهیه ما قبل از مبسوط شیخ طوسی(علیه الرحمه) وجود داشته که اولا تفریع در آنها تحقق نداشته که فروع مسائل فرعیه را خودشان مطرح کنند و حکمش را از روایات استنباط کنند. آن کتابها فقط متعرض موارد و فروعی بوده که در خود روایات مأثوره از ائمه(علیهم السلام) مطرح شده و نظراتی هم که فقها داده اند همان مطالب روایات است و در موارد زیادی هم عین الفاظ روایات است که حتی در لفظ روایت هم تصرف نشده، مثل اینکه اسناد روایات را حذف کرده اند، رواتش را کنار گذارده اند، موارد آن احکام را بصورت مسأله مطرح کرده اند و اکثرا عین الفاظ صادره و تعبیرات مأثوره و جوابها و بیانات ائمه(علیهم السلام) را هم در همان کتابها آورده اند، بطوری که وقتی که انسان با آن کتابها مواجه می شود باید بگوید که اینها کأنّ روایات هستند،