سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 10 صفحه 347

دیدیم که یک مسأله ای عنوان شده، فتوائی داده، در مقنع و هدایه صدوق هم هکذا، در مقنعه شیخ مفید هم هکذا و در اکثر کتابهائی که این خصوصیات را دارد دیدیم که این مسأله عنوان شده و یک نظر در آن داده شده، شهرت فتوائی تحقق دارد، اینجا ما می توانیم بگوییم: به حسب تعلیل و به حسب واقعیت، فقط یک فتوای مشهور نیست بلکه باید گفت: روایت است که از نظر مفاد شهرت دارد، و لو اینکه راویش را مشخص نکرده اند و سندش را بیان نکرده اند، لکن روایت است که من حیث الفتوی شهرت دارد. پس نتیجه در این محدوده یعنی شهرت فتوائی و در بین فقهائی که آن کتابها را نوشته اند این مقبوله مفید است.

امّا شهرت فتوائی در بین متأخرین آن هم مثلا نسبت به مسائل حادثه، در یک مسأله جدیدی اگر ملاحظه کردیم که شهرت بین فقهای متأخر، یک فتوائی هست، اینجا دیگر ما از مقبوله ابن حنظله نمی توانیم استفاده کنیم، برای اینکه در یک مسألۀ تازه حادث، اگر یک فتوائی مشهور شد، دیگر ما از کجا استفاده کنیم، کجای مقبوله دلالت می کند بر اینکه این فتوای مشهور، می تواند حجیت داشته باشد؟ نتیجه؛ اگر ما مسأله القاء خصوصیت، تعلیق حکم به وصف را هم کنار بگذاریم، اینطور نیست که دست ما از مقبوله ابن حنظله بطور کلی در شهرت فتوائی کوتاه شود، بلکه در یک بخش می شود از این روایت استفاده کرد اما در بخش دیگر، این شهرت در مسائل جدید حادث غیر معنون در کتابها، دلیل بر حجیت ندارد.

توسعۀ حجیت شهرت نسبت به شهرت فتوائیه نزد متأخرین

لقائل أن یقول که ما با یک تقریبی از مقبولۀ ابن حنظله، حتی این قسم شهرت را هم، حجیتش را استفاده می کنیم. به این صورت که بگوید در کلام امام صادق(علیه السلام) در مقبوله ابن حنظله دو مرتبه کلمه«مجمع علیه» بکار رفته، یکی در ابتداء که امام می فرماید:

«ینظر الی ما کان من روایتهم - یا من روایتهما - عنا فی ذلک الذی حکما به، ینظر الی ما کان، المجمع علیه بین اصحابک». هیچ تردیدی در این نیست که مقصود از«الف و لام» در «المجمع علیه بین اصحابک» اولی، روایت است، مقصود از مجمع علیه هم شهرت است، حالا می خواهیم بالاتر بگوییم بفرمایید که مقصود از شهرتش، هم شهرت من حیث الروایه است، دیگر از این بالاتر تصور نمی شود. «الف و لام» مقصود، روایت است بلا اشکال، المجمع علیه، مقصود، شهرت است، فرض هم کنید که مقصود از شهرت در این عبارت، شهرت روائیه است. اما وقتی که نوبت به تعلیل می رسد و در عبارت دوم با کلمۀ«فاء» که